بيش از يك هفته از آغاز آتش بس در سوريه كه هدف آن فراهم كردن امنيت ضمني و شرايط مناسب براي مذاكرات صلح بود، مي گذرد. با وجود اين موارد زيادي از نقض آتش در سوريه نشان از آن دارد كه آتش بس توفيق آنچناني به دست نياورده است. به نظر مي رسد چرايي اين مشكلات را بايد در جزئيات گروه هاي افراط گرا و تروريستي جست و جو كرد كه طرح آتش بس به صورت دوگانه با آنها برخورد كرده است.
بيش از يك هفته از آغاز آتش بس در سوريه كه هدف آن فراهم كردن امنيت ضمني و شرايط مناسب براي مذاكرات صلح بود، مي گذرد. با وجود اين موارد زيادي از نقض آتش در سوريه نشان از آن دارد كه آتش بس توفيق آنچناني به دست نياورده است. به نظر مي رسد چرايي اين مشكلات را بايد در جزئيات گروه هاي افراط گرا و تروريستي جست و جو كرد كه طرح آتش بس به صورت دوگانه با آنها برخورد كرده است.
به گزارش «تابناك» به نقل از پایگاه اینترنتی «Thesaker » آتش بس سوریه، جبهه النصره، شاخه تروريستي القاعده در سوريه، گروه تروريستي داعش ، گروه تروريستي احرار الشام و گروه تروريستي جيش الاسلام را شامل نمي شود. اگرچه اين موضوع دشوار است كه در دوران آتش بس بگوييم هيچ گروه سياسي از بيرون گروه هاي تروريستي را مورد حمايت قرار نمي دهد، اما اين موضوع را مي توان گفت كه بازيگران خارجي طرز تلقي و برداشت هاي متفاوتي از گروه هاي درگير در داخل سوريه دارند.
فارغ از اين موارد، تخمين زده مي شود كه بيش 100 گروه شورشي و معارض در سوريه به طرح آتش بس پيوسته اند و همكاري ها خود را براي كاهش تنش ها و نا امني ها آغاز كرده اند. اما با اين وجود واقعيت آن است كه حتي در دوران آتش بس بازيگران متفاوت با منافع مختلف شرايط را نه به سمت خوب شدن بلكه به سمت بدتر شدن مي برند.
پيچيدگي موضوع آن زمان بيشتر نمايان مي شود كه بدانيم، در حال حاضر حدود 1500 گروه شورشي و معارض در خاك سوريه با علايق و خواسته هاي متفاوت فعال هستند.
همچنین اين موضوع نيز روشن شده است كه برخي از گروه هاي تروريستي نظير جبهه النصره، جیش الاسلام، احرارالشام و ارتش آزاد سوریه در برخي موارد مأموریت های مشترک انجام مي دهند و شهرها و روستاهاي بسياري را به اشغال خود در آورده اند. از اين رو مي توان گفت يكي ديگر از مشكلات طرح آتش بس آن است كه اين گروه هاي تروريستي به ميزان بسيار بالايي با يكديگر آميخته هستند و به همین خاطر، تمايز ميان آنها كار آساني نيست.
يكي ديگر از موارد قابل ذكر آن است كه، طرح آتش بس مذكور اگرچه سراسري است اما بيشتر در مناطق جنوبي و مركزي كشور عملياتي شده است و البته در اين مناطق اين آتش بس فضايي را فراهم كرد تا شهرونداني كه چندين سال گرفتار محاصره، جنگ و ناامني بودند، نفسي تازه كنند.
در ادامه و در يك نقشه به پراكندگي تنها بخشي از گروه هاي تروريستي و شورشي سوريه اشاره مي شود:
حقيقت ماجرا آن است كه آتش بس فعلي تنها بخش هاي كمي از فضاي جغرافيايي سوريه را پوشش داده است. در جنوب استان درعا گروه هاي شورشي فراواني بودند كه طرح آتش بس را قبول كردند. در اين آتش بس همچنين قرار بود شمال استان حمص و جنوب استان حماء يعني مناطقي كه روسيه به شدت با گروه هاي تروريستي درگير بود به اين طرح بپيوندند.
با وجود تمام اين موارد هنوز مقابله جدي و قابل توجهي در دوران آتش بس عليه گروه هاي تروريستي جبهه النصره و احرار الشام و داعش ديده نمي شود.
موضوع ديگر آن است كه آتش بس در طول چند روز اخير چندين بار توسط گروه هاي تروريستي نقض شده است.
دیگر شرکت کنندگان در آتش بس نیروهای دموكرات کرد و متحدان آن ها هستند که با وجود اصرار ترکیه درتروريست قلمداد كردن آنها، به طرح آتش بس متعهد شده اند.
در ادامه ابتدا به گروه هايی كه شامل طرح آتش بس شده اند، اشاره مي شود و سپس گروه هاي تروريستي كه شامل طرح آتش بس نيستند، معرفي مي شوند:
جبهه جنوبي ارتش آزاد سوريه
اين گروه افراطي ائتلافی از 58 گروه شبه نظامی در سوريه است كه عوامل مرتبط با ارتش آزاد سوریه در ماه فوریه سال 2014 آن را شكل دادند و با حمايت آمریکا و غرب در قالب آموزش و تحويل سلاح تشکیل شد.
در فوريه 2015 يك مركز خصوصي در آمريكا به نام مركز كارتر اين گروه تروريستي را به عنوان يك ائتلاف از گروه هاي مسلح سوري بدون رهبر و ساختار سازماني توصيف كرد و آن را در ليست گروه هاي مورد حمايت گروه بين المللي دوستان سوريه در سال 2015 قرار داد.
بررسي ها كاملاً مشخص مي كند كه اين گروه (جبهه جنوبي ارتش آزاد) كه شامل طرح آتش بس نيز شده است، در مقاطع مختلف زماني با گروه تروريستي جبهه النصره همكاري داشته است و در برهه هاي مختلف زماني نيز با ارتش دولت سوريه درگيري شديد نظامي داشته است.
يگان هاي مدافع خلق
اين گروه كه بیشتر با نام اختصاری YPG شناخته می‌شود، شاخه نظامی حزب اتحاد دموکراتیک كرد است که بر بخش‌هایی از کردستان سوریه تسلط دارد و با هر نیروی دیگری که برای تسلط بر مناطق کردنشین تلاش کند مقابله می‌کند.
این گروه که توسط حزب اتحاد دموکراتیک و شورای ملی کرد تاسیس شده است، مسئول حفظ نظم و حفاظت از جان اهالی مناطق کردنشین سوریه را به عهده گرفته است. گروه YPG خود را یک نیروی شبه‌نظامی مردمی به شمار می‌آورد و اکثر اعضای این سازمان کرد هستند اما تعدادی از اعراب سنی و مسیحیان نیز در آن عضویت دارند.
اين گروه با آغاز درگيري هاي خود با دولت قانوني سوريه در سال 2012 و اشغال شهر عفرين به جامعه جهاني معرفي شد.
اين گروه ارتباط نزدیک و همکاری نظامی با سوتورو و شورای نظامی سریانی از گروه‌های مسلح مسیحیان سریانی سوریه دارد. آنها همچنین همراه با ارتش آزاد سوریه و تیپ توحید یک اتاق عملیات نظامی مشترک به نام آتشفشان فرات را برای نبرد با گروه تروريستي داعش تشکیل داده‌اند.
رهبران سياسي تركيه اين گروه را گروه تروريستي قلمداد مي كنند و معتقدند اين گروه بخشي از گروه تروريستي پ ك ك در سوريه است كه امنيت سوريه و تركيه را در خطر قرار داده است.
اين گروه در سال 2015 با برخي شبه نظاميان عرب و گروه هاي معارض آشوري متحد شد و در حال حاضر آن را مي توان از بزرگ ترين گروه هاي پيوسته به طرح آتش بس معرفي كرد.
در اين گروه مجموعه اي از تعاملات و سازش ها با دولت مركزي سوريه ديده شده است و از سوي ديگر بشار اسد رئيس جمهور سوريه نيز در برخي مقاطع آمادگي خود را براي سازش و تعامل با آنها اعلام كرده است.
انصار الشريعه
اين گروه افراطي كه در كشورهاي ديگر نظير يمن و ليبي نيز شاخه نظامي دارد در سال 2015 در سوريه ايجاد شد و هدف آن مبارزه با نيروهاي ارتش سوريه در استان حلب عنوان شد.
اين گروه در واقع ائتلافي از ديگر گروه هاي تروريستي در سوريه است كه جبهه النصره، احرارالشام، انصارالدين و تيپ تركمن سوريه را شامل مي شود.
علت تمايل اين گروه افراطي به گروه تروريستي جبهه النصره آن است كه گروه تروريستي جبهه النصره از كشور عربستان و تركيه حمايت هاي مالي و تسليحاتي فراواني را كسب مي كند و لذا ديگر گروه هاي تروريستي نيز سعي مي كنند با تعامل با اين گروه از اين حمايت ها برخوردار شوند.
فتح حلب
فتح حلب يكي ديگر از گروه هاي افراط گرا در استان حلب است كه با اجتماع 50 گروه شورشي ديگر در سال 2015 تشكليل شد و هدف خود را آزاد كردن شهر حلب از دست ارتش دولت سوريه اعلام كرد.
در حال حاضر رهبران و بزرگان بسياري از گروه هاي تروريستي احرار الشام و جيش الاسلام به عضويت اين گروه درآمده اند. نكته قابل توجه در مورد اين گروه افراطي آن است كه گروه تروريستي جبهه النصره در اتاق عمليات آن نقشي ندارد.
جيش الفتح
جیش الفتح اتاق عملیات نظامی متشکل از چندین گروه افراط گرای مخالف حکومت اسد در جنگ داخلی سوریه است که در ۲۴ مارس ۲۰۱۵ برای هماهنگی در عملیات‌های نظامی این گروه ها در شمال سوریه ایجاد شد.
احرار الشام بزرگترین گروه عضو جیش‌الفتح است و جبهه النصره شاخه تروريستي القاعده در سوریه و گروه‌های کوچکتری همچون لواء الحق، جیش السنه و اجناد الشام نیز در این شورا حضور دارند. این ائتلاف از زمان تشکیل خود پیروزی های چشمگیری در استان ادلب به دست آورده است.
اين گروه افراطي يكي كه از اهداف مشترك عربستان و تركيه براي خروج نيروهاي دولت بشار اسد از استان ادلب سوريه بود، در استان ادلب شكست هاي سختي از ارتش دولت سوريه متحمل شد و از 7 گروه مجزا تشكيل شده است كه سه شاخه آن به طور مستقيم به گروه هاي تروريستي احرار الشام، جندالاقصي و جبهه النصره اشاره دارد و 90 درصد جمعيت اين گروه را شامل مي شوند.
حمايت هاي كشور تركيه در ايجاد اين گروه تروريستي بسيار روشن است و شبه نظاميان ايغور كه ريشه اصلي آنها غرب چين است نيز در اين گروه فعاليت دارند.
پيش از اين سفیر سوریه در پکن گفته بود: با توجه به اطلاعاتی که ما داریم، حدود سی نفر از اعضای «ترکستان شرقی» در پاکستان آموزش جنگی دیدند و سپس از طریق ترکیه به سوریه نفوذ کردند. به احتمال زیاد آنها در نزدیکی شهر حلب مبارزه می کنند.
جيش المجاهدين
ائتلافی از گروه های افراطي در جنگ داخلی سوریه است که برای مبارزه علیه گروه تروريستي داعش در سال 2014 تشكيل شد.
گروه هاي شورشي آل نور و نورالدين عضو اين گروه افراطي هستند. اين گروه كه در سال 2015 با اختلافات شديد دروني روبه رو شد؛ از حمايت هاي ويژه كشور آمريكا و قطر بهره مي برد و به طور عمده در استان هاي ادلب و حلب فعاليت دارد.
گروه هاي افراطي نظامي كه تا اينجا به آنها اشاره شد گروه هايي هستند كه شامل طرح آتش بس مي شوند. نكته اي كه قابل توجه است آن است كه بسياري از اين گروه ها علي رغم اينكه در طرح آتش بس، گروه تروريستي قلمداد نشده اند اما همكاري بسيار نزديكي با گروه هاي تروريستي مهم سوريه دارند.
در ادامه به گروه هاي تروريستي كه شامل طرح آتش بس نمي شوند، اشاره مي شود:
گروه هايي كه در ادامه مي آيد به ويژه از سوي ايران، روسيه و دولت قانوني سوريه تروريست تلقي مي شوند و در آتش بس نامي از آنها شامل مي شود.
گروه تروريستي داعش
این گروه که از ژوئیه ۲۰۱۴ ادعای خلافت جهانی کرد، خود را دولت اسلامي می نامد و بخش‌های بزرگی از شمال عراق و شرق سوریه و بخش‌های کوچکی را در لیبی، نیجریه و افعانستان در تصرف خود دارد.
این گروه تروريستي به رهبری ابوبکر البغدادی از شبکه ي القاعده جدا شده و با دولت‌های عراق و سوریه و دیگر گروه‌های افراطي مخالف دولت سوریه وارد جنگ شده است.
گروه تروريستي داعش از قدرتمندترين گروه هاي تروريستي در سوريه است كه تخمين زده مي شود بين 52 هزار تا 250 هزار نيروي انساني داشته باشد.
اين گروه تروريستي كنترل بخش هاي زيادي از شمال و شرق سوريه را در اختيار خود دارد. قلمر داعش در سال 2013 پس از آغاز درگيري هاي داخلي سوريه در اين كشور به شدت گسترش يافت و در حال حاضر با ديگر گروه هاي تروريستي نظير جبهه النصره همكاري هاي فراوان دارد.
البته اختلافات شديدي نيز بين اين گروه تروريستي و جبهه النصره وجود دارد كه باعث ايجاد نوعي رقابت ميان آنها شده است. در حال حاضر داعش كنترل قريب به 40 درصد از مساحت سوريه، 2ميليون نفر از جمعيت سوريه و يك مركز استان (الرقه) را در اختيار خود دارد.
جبهه النصره
اين گروه تروريستي شاخه رسمی شبکه القاعده در سوریه است. جبهه النصره با گسترش جنگ داخلی سوریه، در حمایت از اکثریت سُنی مذهب سوریه وارد جنگ علیه نیروهای دولتی شد. شمار نيروهاي اين گروه بین ۵ تا ۲۰ هزار نفر تخمین زده می‌شود.
اين گروه تروريستي مورد حمايت مستقيم تركيه و عربستان است و در مناطق استان ادلب حومه فعاليت بسيار زيادي دارد. نكته اي كه وجود دارد آن است كه اين گروه حال با تطميع مالي و يا رعب و وحشت توانسته است، حمايت بخش قابل توجهي از مردم منطقه را با خود همراه كند.
اين گروه تروريستي كه در سال 2012 در سوريه تأسيس شد، يكي از منظم ترين و فعال ترين گروه هاي تروريستي در سوريه است.
منطقه فعاليت اين گروه به استان ادلب محدود نشده است و دامنه آن به حلب، لاذقيه، حمص، حماء، درعا و دمشق گسترش يافته است. همانطور كه گفته شد عربستان و تركيه حاميان اصلي اين گروه تروريستي در سوريه هستند.
جيش الاسلام
جیش الاسلام که در گذشته لواء الاسلام و بریگارد اسلام نام داشت به ائتلافی از گروه‌های تروريستي گفته می‌شود که در جنگ داخلی سوریه درگیر هستند. محل اصلی فعالیت های این گروه در دوما و غوطه شرقی واقع در حومه دمشق پایتخت سوریه است.
جیش‌الاسلام از بزرگترین و سازمان یافته ترین گروه‌های تروريستي سوریه محسوب می‌شود.
رهبري اين گروه را كه در سال 2013 فعاليت خود را عليه دولت مركزي سوريه آغاز كرد، زهران علوش از وابستگان به آل سعود بر عهده داشت كه در در روز ۲۵ دسامبر ۲۰۱۵ در حالی که به همراه چند فرمانده بلند پایه گروه جیش الاسلام در یک جلسه در منطقه غوطه شرقی دمشق حضور داشت، بر اثر یک حمله هوایی به همراه چند فرمانده دیگر گروه جیش الاسلام کشته شد.
اين گروه تحت حمايت مالي وتسليحاتي عربستان سعودي و حمايت هاي مستشاري پاكستان قرار دارد و قريب به 25هزار نفر عضو دارد كه با توجه به شكست هاي اخير در جريان حملات روسيه به احتمال زياد تعداد اعضاي آن به شدت كاهش يافته است.
گفته مي شود، اين گروه با ديگر گروه هاي تروريستي سوريه نظير جبهه النصره همكاري دارد.
احرار الشام
گروه تروريستي احرار الشام يكي از بزرگ ترين گروه هاي تروريستي در سوريه است كه همراه با گروه تروريستي جبهه النصره تاكنون حملات فراواني را عليه دولت سوريه در ادلب، لاذقيه، حماه و حلب ترتيب داده اند.
اين گروه تروريستي در مناطق مختلف کشور از جمله ادلب، حلب، دمشق مشغول نبرد در جنگ داخلی سوریه است و در سال ۲۰۱۳ دومین سازمان قدرتمند تروريستي بعد از ارتش آزاد سوریه بود.
تشکیل این گروه به مارس ۲۰۱۱ درست پس از انقلاب مصر برمی‌گردد که تعدادی از زندانیان اسلام‌گرا با عفو عمومی حکومت سوریه آزاد شدند.
اين گروه از حمايت هاي فراوان عربستان سعودي و تركيه برخوردار است و نيز باتوجه به همكاري هاي فراواني كه گروه تروريستي جبهه النصره دارد شامل طرح آتش بس نشده است.
كليت آنچه گفته شد نشان از آن دارد كه آميختگي عجيب و پيچيده اي ميان گروه هاي مختلف مخالف دولت قانوني سوريه وجود دارد كه البته اين اختلاف در ميان خود گروه هاي افراطي و تروريستي نيز شديد و گسترده است. جدا از اين موضوع تعدد كمي اين گروه ها و طرز تلقي ها متفاوت بازيگران بين المللي از آنها و طبيعتاً نقش آفريني هاي متفاوت و متناقض افق نا اميد كننده اي از آينده سوريه را نشان مي دهد.
