شروع پرحاشیه برای جشنواره سی‌وپنجم

 

حضور سینماگران در یک مجال 10 روزه برای ساختن حرف و حدیث‌ها و حاشیه‌ها به بهانه نمایش فیلم‌هایی که به زحمت به جشنواره رسیده‌اند، هم از ویژگی‌های جشنواره فیلم فجر است. جشنواره سی‌وپنجم فیلم فجر هم آنطور که پیش‌بینی می‌شد از ابتدا با حاشیه‌هایی همراه باشد، پس از اعلام اسامی فیلم‌های سینمایی حاضر در بخش سودای سیمرغ با نخستین حاشیه همراه شد.

 

انصراف اعتراضی «امپراطور جهنم»
پرویز شیخ‌طادی و محمد خزاعی به دلیل عدم دیده شدن فیلم توسط هیات انتخاب در بخش سودای سیمرغ از حضور در جشنواره انصراف دادند. این فیلم که با محوریت مسائل منطقه و موضوع تکفیری‌ها تولید شده بود، پس از آنکه با تلاش یکی از اعضای غیرسینمایی هیات انتخاب از حضور در بخش سودای سیمرغ جا ماند، توسط تهیه‌کننده و کارگردان در انصرافی اعتراضی جشنواره فجر را ترک کرد. شیخ‌طادی در ایام نگارش فیلمنامه درباره محتوای فیلمنامه «امپراطور جهنم» گفته بود: فیلمنامه «امپراطور جهنم» درباره برخی «مفتی‌ها» و چگونگی و چرایی صدور فتواهایی است که به نام اسلام و اسلامگرایی صادر می‌کنند. در واقع بررسی این نکته که کدام نقطه از جهان اسلام بیمار شده که به این نقطه رسیده‌ایم از نکات مهم این فیلمنامه است. وقتی در خلوت خود به مسائل تکفیری‌ها و سلفی‌ها و فعل آنها که به نام اسلام گذاشته می‌شود، فکر می‌کنم به این نتیجه می‌رسم که کشتار مردم دردناک و غم‌انگیز است اما جریان تکفیری که با حمایت مفتی‌ها و رژیم سعودی ایجاد و فربه شده نیز یک جنایت است که زیرساخت‌های دین را نشانه گرفته است.

 

بر همین اساس در «امپراطور جهنم» اندیشه بیمار یک مفتی را به تصویر کشیده و در نهایت به این جمع‌بندی رسیده‌ام که اندیشه‌های مخرب مفتی‌هایی از این دست تا چه اندازه می‌تواند زیرساخت‌های جهان اسلام را به خطر اندازد. در نامه خزاعی و شیخ‌طادی جدی‌ترین انتقادات نسبت به مدیریت جشنواره فیلم فجر مطرح شده بود: متاسفانه با کج‌سلیقگی و بر اثر ناتوانی درک ضرورت‌های فرهنگی و اجتماعی و عدم تشخیص درست اولویت‌های مضمونی و موضوعی آثار، فیلم «امپراطور جهنم» نادیده گرفته شد. این رویه غلط بی‌سابقه هم نیست و بار‌ها شاهد بوده‌ایم که آثار ارزشمند و مهمی همچون «بادیگارد»، «شیار ۱۴۳» و نمونه‌های دیگری از این طیف نادیده گرفته شده و رندانه و مهندسی شده، در مهجوریت، محاق و تحقیر قرار داده شده‌اند.

 

از این رو، بدین‌وسیله، مراتب اعتراض خویش را به اینگونه رویکردهای غلط، ناشیانه و ناپخته اعلام می‌داریم  و معتقدیم فیلم «امپراطور جهنم» نه به اقتضای استانداردهای سینمایی که به خاطر عدم درک درست از اتفاقات منطقه، ناتوانی در انطباق هوشمندانه ضرورت‌ها با مضامین آثار سینمایی و نیز به دلیل محافظه‌کاری، ترسویی و ضعف در تصمیم‌گیری‌های شجاعانه و جسورانه، غفلت از افق کلان فرهنگی و اجتماعی و عدم آگاهی از سینمای استراتژیک مبتنی بر بنیان‌های فرهنگ دفاعی کشور مورد بی‌مهری قرار گرفته و قربانی شده است.

چندی بعد محمد حیدری درباره «امپراطور جهنم» می‌گوید:  این فیلم سینمایی در بخش چشم‌انداز جشنواره پذیرفته شد و ما هم خیلی دوست داشتیم این فیلم دیده و به نمایش گذاشته شود. به نظرم بهتر بود کارگردان و تهیه‌کننده فیلم امپراطور جهنم از بخش چشم‌انداز جشنواره انصراف نمی‌دادند. بخش مهم ساخته شدن یک فیلم دیده شدن آن توسط مردم، اصحاب رسانه و منتقدان است. سازنده فیلم امپراطور جهنم می‌توانست با نمایش این اثر سینمایی فرصتی را در اختیار فیلم، مردم و اصحاب رسانه و منتقدان قرار دهد تا شرایط بهتری را داشته باشند.

سامانه سینوگرام حضوری!
موضوع تهیه اینترنتی بلیت‌های جشنواره فیلم فجر نیز چالش دیگری است که در ادامه به حاشیه‌های این جشنواره اضافه می‌کند، تا جایی که به عذرخواهی رسمی محمد حیدری می‌انجامد. دبیر جشنواره فیلم فجر از مشکلات ایجاد شده برای پیش‌فروش بلیت عذرخواهی و اعلام می‌کند خرید بلیت‌های جشنواره برای ثبت‌نام‌کنندگان در سامانه پیش فروش، به صورت حضوری انجام خواهد شد. پیش‌فروش آنلاین بلیت‌های سی‌وپنجمین جشنواره فیلم فجر که از روز جمعه اول بهمن ماه آغاز شده بود از همان ساعات اولیه برای خرید بلیت با اختلال همراه شد و علاقه‌مندان برای خرید بلیت با مشکل مواجه شدند. هرچند به گفته مدیران جشنواره مشکل سایت رفع خواهد شد اما این وضعیت همچنان به همان‌گونه سابق باقی ماند. پیش‌فروش بلیت‏های جشنواره در سامانه سینوگرام موجب بروز این اختلال شده بود و مخاطبان سینما را بسان دوره‌های بسیار قبل‌تر، حضوری به پردیس ملت کشاند.

مگر پوستر بزرگداشت است؟!
بعد از رونمایی پوستر جشنواره نیز برخی انتقادات به طرح پوستر مطرح شد. فرزاد ادیبی، گرافیست و طراح با اشاره به ویژگی‌های پوستر سی‌وپنجمین جشنواره فیلم فجر که تصویری از زنده‌یاد علی حاتمی را نشان می‌دهد، می‌گوید: پوستر، اجزای نسبتا خوبی دارد، مثلا تصویرسازی زنده‌یاد علی حاتمی گویاست اما ترکیب آن و حال و هوا و زبان آن کهنه است و بیننده‌ حرفه‌ای را یاد کارهای دهه ۶۰ می‌اندازد. خوشنویسی منقبض آن برای عنوان تلاش می‌کند به فرمی نزدیک شود اما موفق نیست.

 

سایه حاشیه آرک‌دار آن دقیقا بیان اثر را با لحنی دمده و اولدفشن به مخاطب می‌رساند اما نکته اصلی پوستر اینجاست که چرا یک چهره؟ مگر بزرگداشت کسی است که تصویرش پلان نخست پوستر را تشکیل می‌دهد؟ این اثر اصلا رسانه و رساننده مفهوم یک جشنواره نیست. پرنده‌ای که از نوع زیر لاکی و گل‌ومرغ است روی شانه حاتمی چه می‌کند؟ چرا ریش مرحوم حاتمی در کنار منقار پرنده به‌هم‌ریخته و این تصور پیش می‌آید که پرنده در حال دانه چیدن از محاسن این تصویر است! آن 2 مربع نارنجی در چپ و راست بالای پوستر چه می‌گویند؟! در کل، پوستر به‌لحاظ ساختاری، تلفیق موفقی ندارد، ترکیب‌بندی معمولی و لی‌آوت ابتدایی آن در شأن یک جشنواره نیست. به‌لحاظ محتوایی نیز استفاده بسیار کلیشه‌ای و تکراری از کلاکت، کار را تنزل داده و نکته قابل توجهی از نظر نشانه‌شناسی در آن به چشم نمی‌آید.

تماشای فیلم تا دو قدم مانده به صبح
اما یکی از جدی‌ترین چالش‌ها برای جشنواره، برنامه‌ریزی بود که انتقاد جدی فعالان رسانه را به همراه داشت. برنامه امسال کاخ جشنواره در برج میلاد گویا از فشردگی رها شده است و به مرحله از هم پاشیدگی میل می‌کند. برنامه امسال اعتراضات بیشتری را در پی خواهد داشت  و احتمال تحریم و برگزار نشدن نشست‌های خبری بیشتر از سال گذشته وجود دارد. ظلم مضاعف، برنامه روز پایانی است که به معنای نادیده گرفتن فیلم‌های خوب آن روز است. اگرچه تجربه سال گذشته پیش‌روی برگزارکنندگان جشنواره بود اما اشتباه سال گذشته تکرار شد. به نحوی که آغاز نمایش فیلم‌های بخش مسابقه از ساعت 18 است و عملا جلسه نقد و بررسی معنا پیدا نمی‌کند، چرا که به دلیل نمایش سانس آخر در ساعت 23 خبرنگاران زمان کمی را برای حضور در کاخ جشنواره دارند. سال گذشته در جشنواره فیلم فجر قرار بود ساعت 10 صبح نخستین نشست خبری فیلم‌هایی که روز پیش از آن نمایش داده می‌شوند برگزار شود اما این اتفاق به دلایل متعدد رخ نداد و در طول 10 روز برگزاری جشنواره، نشست‌های خبری راس ساعت برگزار نشد. این تاخیر دامنگیر همه فیلم‌های حاضر در جشنواره بود.

 

یکی از دلایل اصلی این تاخیر‌ها برنامه‌ریزی نامناسب و پخش فیلم تا ساعت پایانی شب و حتی بامداد روز بعد بود. خبرنگاران و فیلمسازانی که شب قبل را تا نزدیک سحر بیدار بودند، چگونه می‌توانستند سر وقت در جلسه حاضر شوند؟! امسال نیز این مشکل دامنگیر جشنواره است.

«قاتل اهلی» به جشنواره نرسیده حاشیه ساخت
در میان فیلم‌هایی که به جشنواره رسیده‌اند، نیز هنوز فیلم‌هایی هستند که با چالش اصلی نمایش یا عدم نمایش در برنامه اکران جشنواره مواجهند. این مساله درباره قاتل اهلی جدی است و جدال تهیه‌کننده و برخی بازیگران فیلم و کارگردان(مسعود کیمیایی) به رسانه‌ها کشیده است. مجادله اصلی در این ماجرا به رفتارهای خارج از عرف کیمیایی و اضافه کردن سکانس‌هایی خارج از متن فیلمنامه است. پرویز پرستویی که در پی رفتارهای خارج از عرف و خارج از فیلمنامه مسعود کیمیایی در پروژه «قاتل اهلی» واکنش نشان داده، به مناقشه‌ای اشاره می‌کند که چندی است میان لشکری‌قوچانی تهیه‌کننده و مسعود کیمیایی به عنوان کارگردان فیلم صورت گرفته است.

 

چالش میان تهیه‌کننده و کارگردان قاتل اهلی بر سر سکانس‌های اضافه این فیلم که دلیل انتقاد و اعتراض پرویز پرستویی نیز هست به اضافه شدن مدت زمان بازی پولاد کیمیایی فرزند کارگردان است که یکی از نقش‌های فرعی قصه است اما خارج از فیلمنامه و زمان بیشتری در فیلم حضور دارد. در نهایت این مناقشه به آنجا کشیده شد که 2 نسخه از فیلم (نسخه تهیه‌کننده و نسخه کارگردان) تهیه شد. پرستویی درباره 2 نسخه فیلم می‌نویسد: شنیدم تهیه‌کننده و کارگردان توافق کرده‌اند 2 نسخه را به مخاطب نشان دهند؛ نسخه کارگردان در جشنواره و نسخه مورد تایید تهیه‌کننده در زمان اکران. نسخه تهیه‌کننده همان است که در فیلمنامه بود و اجرا شد اما نسخه مورد تایید کارگردان را دیدم؛ فقط بحث اضافه‌شدن 3 سکانس نبود! تغییرات در فیلمنامه و مونتاژ به‌گونه‌ای که در خدمت آن 3-2 سکانس جدید باشند، صدمه اساسی به فیلم زده است.

اظهارنظرهای سیمرغی
اظهارنظرهایی که از سوی عوامل فیلم‌های مختلف هم درباره سیمرغ و حواشی آن به گوش می‌رسد جالب است.

به عنوان مثال بازیگر فیلم «بدون تاریخ، بدون امضا» گفته است: من مطمئنم فیلم «بدون تاریخ، بدون امضا» سیمرغ بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را از سی‌وپنجمین جشنواره فیلم فجر دریافت خواهد کرد. علیرضا استادی بازیگر این فیلم درباره «بدون تاریخ، بدون امضا» افزود: از نظر من ترکیب بازی نوید محمدزاده و هدیه تهرانی ترکیب تازه‌ای در سینمای ایران خواهد بود و همچنین بازی امیر آقایی نیز در این اثر بسیار متفاوت است. از دیگر نکات مثبت این فیلم می‌توان به گریم حرفه‌ای و متفاوت عبدالله اسکندری اشاره کرد. استادی مضمون این اثر را تکان‌دهنده خواند و خاطرنشان کرد: فیلم وحید جلیلوند با موضعی اجتماعی، اتفاقی تکان‌دهنده با مضمونی پلیسی را روایت می‌کند؛ نگاهی تازه به چنین اتفاقی که بدون شک در جشنواره امسال حرف‌های زیادی برای گفتن دارد.