لالایی فراموش شده مادران کویر

 به گزارش تابناک یزد،لالایی‌ها جزئی از ادبیات شفاهی هر منطقه و جزو عام‌ترین ترانه‌های محلی و بومی مناطق مختلف کشور به شمار می‌روند.
لالایی‌ها و زمزمه‌ها بیانگر خواسته‌ها، آرزوها و نیازهای مادرانه‌ای هستند که حکایت از شرایط خاص اجتماعی، اقلیمی و فرهنگی هر قوم و ملتی دارند و دربردارنده مفاهیمی ارزشمند هستند که از طریق مادر به فرزند می‌رسد.
لالایی بی‌شک یک قطعه موسیقی است که هر فرد در زندگی خود آن را از سوی مادرش برای نخستین بار می‌شنود ولی این لالایی‌ها در هر یک از شهرهای ایران بسته به نوع فرهنگ‌ها و گویش‌های محلی، متنوع هستند. این تنوع می‌تواند جزوی از تمدن، تاریخ و فرهنگ هر منطقه به شمار آید.
کهن شهر یزد نیز با برخورداری از مردمی با فرهنگ و هنرمند از لالایی‌های متنوعی در جوامع شهری و روستایی بهره‌مند است که به صورت یک قطعه موسیقی دلنشین از سوی مادران یزدی برای کودکانشان بیان ‌شده و نسل به نسل از گذشته به آیندگان به ارث رسیده است.
البته این فرهنگ شفاهی با گذشت زمان و به دنبال رشد تکنولوژی و ارتباطات این روزها رو به فراموشی رفته است در حالی که ثبت این آثار می‎‎توانست آنها را همانند بناها و آثار تاریخی این دیار به عنوان شاهکاری در دل کویر حفظ کند و به عنوانی میراثی ماندگار برای نسل‎های بعدی به یادگار گذارد.

لالایی؛ زمزمه‎‎ دلنشین ایام کودکی
یک بانوی کهنسال یزدی می‌گوید: مادران در گذشته با هدف انس بیشتر با فرزندشان، ارزش گذاشتن به پاره‎‎ای مسائل مانند شجاعت و مهر به پدر برای کودکان خود در هنگام خواب، زمزمه هایی دلنشین به نام لالایی می‌خواندند که نه تنها کودک را به مادر نزدیک می‌کرد بلکه ارزش‎‎های فرهنگی را در این قالب به کودک آموزش می‌داد.
«صدیقه بندرآبادی» می‌افزاید: از صحبت‎‎ها و خاطرات قدیمی مادرم این طور استنباط می‌کنم که او در گذشته در کنار دار، لالایی را در کنار زمزمه های نقشه خوانی قالی می‎خواند تا من راحت    تر بخوابم.
وی با بیان این که این زمزمه‎‎ها در گذشته برای کودکان آرامش‎‎بخش بود، عنوان می‎‎کند: این زمزمه‎‎ها اکنون رو به فراموشی رفته است و مادران تمایل دارند از طریق موسیقی‎‎های کودکانه امروزی که بعضاً محتوای آنها برای خودشان نیز ناشناخته است، فرزندانشان را به دور از آغوش گرم خود بخوابانند.
یکی دیگر از مادران سالخورده که دارای 5 نوه است، بیان می‌کند: من برای این که این فرهنگ و ارزش خوب گذشته رو به فراموشی نرود، همانند مادرم برای آرامش و نزدیکی با نوه‎‎هایم برایشان لالایی می‌خوانم که باعث ایجاد شجاعت، نزدیکی و انس بیشتر من با آنها شده است.
«بی‎‎بی سکینه بردستانی» با ذکر نمونه هایی از لالایی‎‎های مرسوم در بین مادران یزدی، می‎‎گوید: این لالایی‎‎ها بیشتر با مضمون دعاهای خیر مادر در حق فرزند بوده است که به عنوان نمونه می‎‎توان به «لالالا لا گلم باشی، نمیری و همیشه برم باشی، لالالا گل ریحون، بابات رفته باغ و بستون» اشاره کرد.

ادبیات شفاهی فراموش شده
یک پژوهشگر فرهنگ عامه یزدی می‌گوید: لالایی‎‎ها جزوی از ادبیات شفاهی هر منطقه و از عام‎‎ترین ترانه‎‎های محلی و بومی به شمار می‌روند که عمدتاً بیانگر خواسته‎‎ها، آرزوها و نیازهای مادرانه هستند که علاوه بر آرام‎بخش بودن برای کودکان، حکایت‌گر شرایط اجتماعی، اقلیمی و فرهنگی هر جامعه یا قوم و ملتی هستند.
«صدیقه رمضانخانی» بیان می‎کند: لالایی‎‎ها اغلب رو به فراموشی رفته    اند و امروزه مادران غالباً کودکان خود را با کمک لوح فشرده‎‎ها و آهنگ‎های مختلف به خواب می‌برند در حالی که در گذشته فرزندان خانواده در آغوش مادر و با احساس وجود و ضربان قلب مادر خود آرام می‌گرفتند و علاوه بر این آرامش، مفاهیم اجتماعی و ارزش‎‎های فرهنگی به کودکان تفهیم می‎‎شد.
به گفته این پژوهشگر، لالایی در هر منطقه، کیش و آیینی تفاوت دارد و حتی این لالایی‎‎ها در هر نقطه از استان با دیگر نقاط آن تفاوت‎‎هایی دارد.
وی لالایی را برگرفته از فرهنگ عامه می‎‎داند و خود را تنها پژوهشگری در استان می‎‎خواند که این لالایی‎‎ها را در قالب کتابی جمع‎‎آوری کرده است.
رمضانخانی معتقد است که این فرهنگ باید از سوی میراث فرهنگی و دیگر ارگان    های فرهنگی استان گردآوری شود و در آثار ملموس کشور به ثبت برسد.
وی با ذکر نمونه‌هایی از لالایی‌های مشهور مادران یزدی می‌گوید: اغلب لالایی‌ها در برگیرنده مضامینی مانند توکل به خداوند، قدردانی از پدر و مادر و حرمت گذاشتن به آنها بوده است. علاوه بر آن آرزوی زیارت کردن برای فرزند، انیس و مونس مادر بودن، به انتظار نشستن برای پدر و شجاع بودن بارزترین مضامین لالایی‌های یزدی است.
وی درادامه به برخی از این لالایی‌ها اشاره می‌کند و می‌خواند: «گل سرخم مره ملا، موخونه سوره الله، که به مفهوم خداوند، تو حفظش کن و یارت‌ها نصیبش کن» یا «لالا لا گلم باشی، همیشه همدمم باشی».

   لزوم ثبت مفاهیم لالایی خطه کویر در آثار ناملموس کشور