به گزارش «تابناک یزد»؛سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد از آغاز مطالعه آرایه‌های قرن پنجم تا هشتم هجری قمری و معماری بناهای بقعه دوازده امام، مدرسه رکنیه و شمسیه یزد خبر داد .
«ساشا ریاحی مقدم» ضمن اعلام این خبر گفت: مبحث فن شناسی و از آن فراتر طبقه بندی و تهیه اطلسی از تزیینات معماری ابنیه تاریخی یزد موضوعی بسیار مهم و کارآمد در حوزه حفاظت و نگهداری از میراث فرهنگی است.
وی اضافه کرد: در سال‌های اخیر مطالعات نسبتاً جامعی در زمینه تزئینات بناهای تاریخی صورت گرفته که تداوم آن توسط نیروهای متخصص ضروری است .
ریاحی‌مقدم بقعه دوازده امام، مدرسه رکنیه و مدرسه شمسیه یزد را سه بنای در حال مطالعه عنوان کرد و گفت: بقعه دوازده امام در محله فهادان، مدرسه رکنیه در محله وقت الساعه، مدرسه شمسیه در محله چهارمنار از نظر ویژگیهای تاریخی، معماری و نیز تزیینات به کار رفته در آن از بناهای شاخص قرن پنجم تا هشتم هجری قمری هستند که هم‌اکنون مطالعه و مستندسازی این بناها آغاز شده است .
وی در خصوص مدرسه رکنیه نیز گفت: مدرسه رکنیه سراسر پوشیده از تزیینات گچبری، نقاشی و طلاکاری است؛ در مرکز گنبد، طرح شمسه پر طاووسی با ترنج هایی در اطراف آن یادآور ترکیب‌بندی و طرح صفحات و جلد کتب خطی است .
این مقام مسئول در ادامه بنای مدرسه شمسیه را آخرین بنای به جای مانده از قرن هشتم در یزد دانست و گفت: پس از مدرسه شمسیه بنای دیگری با این شیوه تزیینات ساخته نمی‌شود و همچنین از بین مدارس به جای مانده از این دوره، مدرسه شمسیه تنها بنایی است که بدنه ایوان به همراه تزیینات نفیس آن باقی مانده است. این بخش از بنا در بقیه مدارس این دوره تخریب شده و فقط آثاری از وجود آن بر دیوارها به جای مانده است .
سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان در خصوص بقعه دوازده امام نیز توضیحاتی ارائه و تصریح کرد: این بنا قدیمی‌ترین نمونه گنبد تاریخ‌دار موجود در یزد و از حیث سبک بنا، نقش و نگار و کتیبه‌ی کوفی رنگی واجد اهمیت و موضوع سخن متخصصان تاریخ معماری در دوره اسلامی است.
به گفته وی، بقعه دوازده امام بعد از مسجد جامع نطنز و گنبد قابوس سومین گنبد تاریخ‌دار در ایران است که تاکنون شناسایی شده است، وجود نقش شمسه در مرکز و گوشه‌های گنبد، کتیبه کوفی نقاشی شده در ساقه گنبد و استفاده از رنگ آبی به عنوان رنگ غالب در تزیینات گنبد از ویژگی تزیینات گنبد بقعه دوازده امام بوده و نشانگر آن است که نقش شمسه در یزد از قرن پنجم وجود داشته است .
ریاحی مقدم ارزیابی تزیینات اصیل بنا و رده بندی تزیینات در تکامل دوره ای آرایه ها، مطالعه و مستند سازی گونه‌های متفاوت تزئینی در بخش‌های بنا، تحلیل نقوش تزئینی درانسجام، ترکیب‌بندی و چیدمان مجموعه تزیینات، شناخت فنی و لایه‌نگاری گونه‌های متفاوت تزیینات، بررسی آسیب‌شناسی لایه‌های تزئینی در بخش های گنبد خانه، تحلیل و اولویت بندی روش های حفظ و مرمت تزیینات بر اساس ارزش های تاریخی، هنری و بصری تزیینات را از مهمترین اهداف این پروژه دانست.
وی بیان کرد: بررسی سیر تحول تزیینات معماری داخل گنبدها در ایران از اوایل اسلام تا اول قرن هشتم نشان می‌دهد که روش مرسوم در تزئین داخل گنبدهای به جای مانده در نقاط مختلف ایران آجرکاری، گچکاری و کاشیکاری است اما استفاده از اندود گچ همراه با نقوش و کتیبه به شیوه نقاشی آبرنگ در زیر گنبد در هیچ یک از بناهای ایران به جز منطقه یزد مرسوم نبوده است.
وی ادامه داد: شیوه رایج تزیینات داخلی گنبد در یزد به خصوص در این سه بنا، استفاده از اندود گچ و اجرای نقوش و کتیبه با روش نقاشی آبرنگ و با غلبه رنگ لاجورد است. این نقوش شامل نقش‌های هندسی اسلیمی که در اکثر موارد نقوش گیاهی را شامل شده و همچنین کتیبه‌های قرانی و در پاره‌ای موارد احادیث و روایات است.
این مسئول در پایان اضافه کرد: اینگونه تزئینات وجود شیوه ویژهای به عنوان شیوه یزد در تزیینات معماری در منطقه یزد را نشان می دهد، این شیوه که حداقل از قرن پنجم در منطقه یزد مرسوم بوده، در قرن هشتم به اوج شکوفایی رسیده و تا اواسط قرن نهم ادامه می‌یابد.
ریاحی‌مقدم ادامه داد: در ابتدای قرن هشتم هجری قمری این شیوه در تزیینات گنبد سلطانیه مورد تقلید و استفاده قرار می‌گیرد. اجرای این شیوه از تزیینات در گنبد سلطانیه و نیز اهمیت و جایگاه بنای سلطانیه در دوره ایلخانی و همچنین وجود صنعتگران ماهر در این زمینه سبب رواج و الگو برداری از این شیوه تزیینی در دوره تیموری در دیگر بناهای ایران شده و به مناطق دیگر ایران انتقال پیدا کرده است، از این رو مطالعه روی شیوه تزیینات این سه بنای شاخص علاوه بر ضرورت در امر حفاظت از دیدگاه تاریخ هنر نیز حائز اهمیت زیادی است.