آتش زدن مسجد جامع شهر کرمان در سال ۵۷ توسط عوامل رژیم طاغوت و شهادت دو نفر و مجروح شدن صدها نفر از مردم زنجیره ای از قیام های مردمی شد که در نهایت به پیروزی انقلاب اسلامی انجامید.
واقعه ۲۴ مهر ماه در کرمان یکی از حلقه های وقایعی بود که به پیروزی ۲۲ بهمن ماه ختم شد.
واقعه ۲۴ مهر ماه حادثه ای است که هیچ گاه از حافظه تاریخ کرمان حذف نخواهد، مردم کرمان هر گاه از میدان مشتاق کرمان می گذرند و گل دسته های مسجد تاریخی شهر را می بینند و برج ساعتش را نظاره می کنند به یاد روزی می افتند که نماز گزاران کرمانی توسط عوامل رژیم پهلوی در مسجد شهر محبوس شدند و دربهای مسجد به آتش کشیده شد و از بام مسجد بر روی مردم سنگ ریختند.
این روز در واقع مصادف با روز چهلم شهدای ۱۷ شهریور ماه تهران و سالگرد ارتحال فرزند امام، مرحوم سید مصطفی خمینی بود به همین مناسبت جامعه روحانیت و مردم انقلابی کرمان مراسمی را در مسجد جامع این شهر برگزار کرده بودند.
در آنها روزها برپایی راهپیمایی و شعارهای انقلابی در شهرهای مختلف رواج پیدا کرده بود و در کرمان نیز مردم انقلابی شهر این دعوت را بهانه ای برای اعلام مخالفتشان با رژیم طاغوت می دیدند به همین دلیل به صورت گسترده در این مراسم حضور یافتند اما از ابتدای صبح حرکات و رفتار ماموران منتسب به رژیم شاه مشکوک بود و مردم سعی می کردند با آن ها در گیر نشوند.
بازاریان بازار تاریخی شهر را تعطیل کردند و در سطح شهر نیز به جز اصنافی که اقلام ضروری را تامین می کردند کرکره ها را پایین کشیدند. مردم سیاه برتن کردند و به سمت مسجد حرکت کردند.
نخستین افراد از حدود ساعت هفت صبح وارد مسجد شدند و ساعت ۹ شبستانها و صحن مسجد به دعوت آیت الله صالحی و آیت الله جعفری مملو از جمعیت شده بود و مردم درمقابل اقدامات حاشیه ای و تحریک آمیز عوامل شاه در بیرون از مسجد هوشیار بودند اما از درگیری اجتناب می کردند.
رژیم شاه از شب قبل عده ای از کولی ها و اوباش شهر را جمع با دادن پول و وعده های مختلف آن ها را به چوب و چماق مجهز و در خیابان های اطراف مستقر کرده بود.
متولیان برگزاری مراسم با مشاهده تحرکات رژیم مردم را به حضور در مسجد دعوت کردند و تصور می کردند عوامل رژیم حرمت مسجد را حفظ خواهند کرد اما حدود ساعت ۹ و نیم صبح و بعد از تلاوت قرآن و آغاز سخنرانی غوغای حمله عوامل رژیم به مردم, در بیرون از مسجد پیچید و عوامل نفوذی در داخل مسجد نیز بر آشوب افزودند.
مردم با مشاهده این اوضاع با سر دادن شعار «مرگ بر شاه خائن» به سمت کولی ها رفتند اما در همین زمان ماموران پلیس با تیراندازی مردم را به سمت مسجد راندند.
شاهدان عینی چه می گویند
محمد ایرانمنش یکی از افرادی است که در این واقعه حضور داشت، وی به خبرنگار مهر می گوید: پلیس از کولی ها حمایت می کرد و به سمت مردم نشانه رفته بود به همین دلیل ما به طرف مسجد حرکت کردیم و پناه گرفتیم و نگران زن ها و کودکان بودیم به همین دلیل درب های مسجد را بستیم و در همین حین عوامل شاه موتورها و دوچرخه هایی که در صحن رو بروی میدان قرار داشت را آتش زدند.
درب شرقی مسجد بسته شد و مردم هراسان از تیراندازی پلیس فرار می کردند و برخی زیر دست و پا جا مانده بودند، ایرانمنش با بیان این جملات ادامه داد که مردم در مسجد به محاصره کامل در آمده بودند و راهی برای خروج وجود نداشت چند نفری هم که قصد خروج داشتند به شدت مورد ضرب و جرح قرار گرفتند.
وی بیان کرد: کولیهای که از اطراف کرمان جمع آوری شده و به شهر آورده شده بودند حدود ۳۰۰ نفر بودند و به هیچ کس رحم نمی کردند.
حاجی ایرانمنش آهی کشید و گفت: برادرم در همینحادثه به شدت زخمی شد و این عاقبت خیلی از مردم بود چون کولی ها که به شدت از سوی پلیس حمایت می شدند در انتهای چوب و چماق ها میخ و قلابهای خیلی تیز ایجاد کرده بودند که جراحت ها را شدید تر کنند.
وی افزود: در همین لحظهحضور کولی ها درمیدان مشتاق بیشتر شد و از آن منطقه هجوم آوردند و باقی موتورها را آتش زدند و به سمت صحن آمدند. مردم از دود غلیظ و صدای تیر مضطرب شده بودند.
وی با اشاره به اینکه ساعت مسجد جامع کرمان مرتفع ترین ساعت در مساجد کشور است گفت: آتش آنچنان زیاد بود که شعله ها به ساعت می رسید و آن را تخریب کرد.
درب مسجد را آتش زدند
حدود ساعت ۱۱ صبح شده است و مردم با بستن دربها به صحن پناه برده بودند اما ناگهان کولی ها و پلیس درب مسجد را آتش زدند و به پشت بام مسجد رفتند و شروع به ریختن اشیاء مختلف بر سر مردم شدند.
ایرانمنش می گوید: به همین دلیل مردم از صحن به داخل شبستانها رفتند و کولی ها هم به صحن هجوم بردند و با مردم درگیر شدند.
جواد امین زاده دیگر شاهد این ماجرا افزود: مردها و جوان ها در صحن در حال دفع حملات کولی ها بودند و زنان در شبستان مستقر شدنداما عوامل شاه شیشه های پشت بام شبستان ها را شکستند و گاز اشک آور داخل شبستان ها انداختند. عده ای از جوانان آیت الله صالحی را که مجروح شده بود را از درب سمت بازار خارج کردند.
شهادت دو نفر و مجروح شدن صدها نفر از مردم
وی از شهادت محمد باقدرت جوپاری با شلیک مستقیم به سرش و غلامرضا یزدان شناس بر اثر ضربات چماق گفت و افزود: هزاران نفر مصدوم شده بودند اما هر کس سعی می کرد به طریقی خود را از مسجد خارج و به خیابان اصلی برساند و به سمت کوچه های اطراف فرار کند.
امینی زاده بیان کرد: کولی ها که خروج مردم را می دیدند به سمت مغازه ها و بازار شهر راه افتادند و مغازه ها را تخریب و غارت می کردند و هر کاری از دستشان ساخته بود انجام می دادند و پلیس هم آن ها را حمایت می کرد.
بر اساس اسناد و مدارک و روایت شاهدان عینی که ثبت شده است این روز یکی از فجایعی بوده که رژیم طاغوت در کرمان ایجاد کرد.
اعلام حکومت نظامی در شهر
در این روز بیش از ۲۰ هزار نفر از مردم کرمان مورد حمله ساواک و عوامل رژیم قرار گرفتند.
سه شنبه ۲۵ مهر ماه یک روز پس از این واقعه، از سوی آیت الله صالحی کرمانی تلگرافیبه عنوان مراجع بزرگ به قم و مشهد مخابره شد که در این تلگراف شرح مفصل آنچه در ساعت ۱۱ صبح روز دوشنبه ۲۴ مهرماه ۵۷ در مسجدجامع کرمان رخ داده بود به عرض حضرات آیات عظام رسانده شد.
بخشی از متن تلگراف به مراجع تقلید
در بخشی از این تلگراف آمده بود: هم اکنون که هیچگونه مرجعی برای تظلم کردن نداریم کیفر عاملان این جنایت هولناک و بی نظیر را از درگاه احدیت مسئلت می نمایم.
هفته های بعد از این حادثه ارتشیان درمناطق مختلف شهر استقرار یافته بودند و از رفت و آمد مردم جلوگیری می کردند اما تظاهرات همچنان ادامه یافت.
کتاب قرآن را، مسجد کرمان را، خلق مسلمان را شاه به آتش کشید
برای آگاهی از حوادث خونین کرمان و سلامتی آیت الله صالحی کرمانی نیز نماینده حضرت آیت الله العظمی خمینی(ره) با توجه به اخباری که در روزنامه ها چاپ شده بود و به اطلاع حضرت امام رسیده بود، طی یک گفتگوی تلفنی از پاریس در جریان حال آیت الله صالحی کرمانی و جزییات حمله به مسجدجامع و مردم کرمان قرار گرفت.
قیام مردم کرمان در این روز موجب شد زنجیره قیام های مردم انقلابی در سایر شهرها با شعار « کتاب قرآن را، مسجد کرمان را، خلق مسلمان را شاه به آتش کشید» ادامه یابد و در نهایت به ۲۲ بهمن ختم و انقلاب پیروز شود.
از همان زمان تاکنون مردم روز ۲۴ مهر ماه در مسجد گرد هم می آیند و یاد شهدای و واقع تلخ ۲۴ مهر را زنده نگه می دارند.