چند ساعت علاف شدیم و همه سئوالات مربوط و نامربوط شان را پاسخ گفتیم تا اطمینان کردند از آن بسیجی های ترمز بریده نیستیم که هوایی شده باشیم و بخواهیم برویم به جنگ داعش و نوشیدن شربت شهادت، و بالاخره رضایت دادند به خروج مان از مرز.
25000 دینار عراقی هم بابت ویزای هر نفر به ماموران مرزی کردستان عراق، پرداخت کردیم و بعد کلی بازرسی بدنی و سرک کشیدن به کفش و جوراب و... بالاخره وارد عراق شدیم و آغوش گشودیم برای دوستان عراقی که به پیشوازمان آمده بودند.بعد ناهاری مختصر، راه افتادیم به سمت تازه خورماتو و ملاقات با سرداری که چشم انتظار ما بود و تاخیر چند ساعته مان نگرانش کرده بود!
بانی سفر ما، سرداری از فرماندهان قدیمی لشگر عاشورا بود که خودش رفاقتی قدیمی با برخی رزمندگان ترکمن عراق داشت و فراتر از قواعد مرسوم اداری و رسمی، از ما کمک خواسته بود برای انعکاس رسانه ای و فرهنگی اوضاع و احوال حساس منطقه و شرح مظلومیت شیعیان ترکمن عراق در نبرد با متجاوزان داعش!
مجموعه این یادداشت ها و چندین گزارش دیگر، ماحصل آن سفر پر خاطره و پر مخاطره است که پس از دیدار با افراد صاحب نظر در منطقه و بررسی میدانی اوضاع فرهنگی و اجتماعی شیعیان ترکمن عراق نوشته شده است.این یادداشت ها بر آن است که اهمیت و دلایل مظلومیت مضاعف شیعیان ترک زبان این مناطق را به شکل مستند بیان نموده و ضرورت انجام برخی اقدامات و پروژه های رسانه ای،فرهنگی و دینی جمهوری اسلامی ایران را در این مناطق تشریح کند.ضمن اینکه آشنایی فعالان فرهنگی و رسانه ای ما (باتوجه به اشتراکات زبانی و فرهنگی با این شیعیان مظلوم) با شرایط منطقه و اطلاع دقیق از اوضاع حساس و سرنوشت ساز این شیعیان ترک زبان در عراق، ظرفیت بالقوه ای است که می تواند منجر به تولید محصولات فرهنگی و هنری در موضوع جبهه مقاومت اسلامی شود.
ترکمن های عراق کیستند؟!
اقلیت ترکمن های عراق که جمعیتی بین دو الی سه میلیون نفر از کل جمعیت عراق را تشکیل می دهد، اقوامی ترک زبان هستند که اکثرا در نیمه شمالی عراق ساکن می باشند.غالب این اقوام از مسلمانان شیعه و سنی تشکیل شده و بخش اندکی از آنها نیز معتقد به آیین های تصوف هستند.جمعیت ترکمن های عراق به زبان ترکی آذری سخن گفته و ریشه های فرهنگی و دینی مشترک زیادی با مردم ایران دارند.حتی برخی از محققان، ریشه تاریخی این اقوام را از ایران دانسته و آنها را فرزندان و نوادگان تجار و بازرگانان عثمانی و ایرانی دانسته اند که در چندین دوره تاریخی به عراق سفر کرده و ساکن آن مناطق شده اند.
شهرهای کرکوک،موصل،تلعفر،طوزخورماتو،داقوق، تازه خورماتو و آمرلی از عمده مناطقی هستند که ترکمن های عراق در آن پراکنده شده اند.طبق آمارهای غیر رسمی حدود 40 الی50 درصد جمعیت ترکمن های عراق را شیعیان تشکیل می دهند.هرچند که به علت عدم انجام آمارگیری های رسمی، این آمار قابل اطمینان نبوده و حتی آمارهای متفاوت و متضادی در این خصوص ارائه شده است.
شیعیان ترکمن عراق، در زمان حکومت صدام به خاطر سیاست نژادپرستی عربی حزب بعث، مورد ستم و آزار بسیار حکومت و عمال بعثی آن قرار گرفتند.به اذعان ریش سفیدان منطقه، کوچ دادن اجباری ترکمن ها به مناطق دیگر،مصادره اموال و زمین های ترکمن های شمال عراق به نفع اعراب سنی منطقه،اعدام صدها نفر از ترکمن های شیعه به بهانه های واهی امنیتی از جمله جاسوسی برای ایران و آزار و شکنجه خانواده های اعضای سپاه بدر که بخش مهمی از آنها از شیعیان ترکمن عراق بودند، از جمله موارد ظلم و تعدی حکومت صدام بر علیه شیعیان ترکمن بوده است.پس از سقوط صدام نیز به علت عدم وجود حاکمیت مقتدر، مناطق ترکمن نشین عراق تبدیل شد به محل جولان و تجمع گروههای تکفیری و اعضای القاعده!
«ملا عصام» از مسئولین بسیج مردمی منطقه، جنایات اعضای القاعده و تکفیری ها را کمتر از داعش نمی داند و با چشمهایی خیس برایمان تعریف می کند روایت تلخ یکی از بزرگترین عملیات های انتحاری تاریخ عراق را که در سال 2009 و در شهر تازه خورماتو اتفاق افتاد و باعث شهادت 90 نفر و مجروحیت دهها تن از شیعیان این شهر شد.
*مزار شهدای «عقیده و ولایت» در تازه خورماتو(عملیات انتحاری 2009)
شیعیان ترکمن، پس از حمله داعش به عراق نیز دچار خسارات و آسیب های فراوان شده و عموما از شهرهای اشغال شده توسط داعش شامل موصل،تلعفر و... مجبور به کوچ اجباری شدند.
درست یک هفته پس از حمله داعش به عراق و سقوط تعجب آور موصل، منطقه شیعه نشین بشیر نیز علی رغم چندین ساعت مقاومت مردمی، بالاخره به اشغال داعش درآمد.اما با مقاومت مردمی اهالی منطقه و کمک های تسلیحاتی جمهوری اسلامی ایران، جلو پیشروی داعش و سقوط دیگر شهرها و روستاهای شیعه نشین منطقه گرفته شد.در ماههای بعد هم، علی رغم کمبودهای بسیار و حملات متعدد داعش، خط پدافندی تازه خورماتو به برکت خون بیش از 150 شهید توانست در برابر نیروی شیطانی داعش مقاومت کرده و مرزهای مقاومت شیعه را حفظ کند.
نقشه زیر موقعیت جغرافیایی شهر تازه
خورماتو(شهری با بیش از 90% جمعیت شیعه)، منطقه بشیر و نیز شهرهای ترکمن
نشین کرکوک،طوزخورماتو،داقوق و لیلان را نشان می دهد.به جز مناطق مسکونی
روستای بشیر که در اردیبهشت سال گذشته آزاد شد، سایر مناطق با رنگ تیره
هنوز تحت کنترل مستقیم داعش قرار دارند.(توضیح: تقریبا همه مناطق اشغالی در
عملیات های سال جاری آزاد شده است)
** شهرها و مناطق ترکمن نشین در شمال عراق
ظرفيت‌های فرهنگی و دینی منطقه:
وجود قومیت های مختلف،دین و مذهب متعدد و حاکمیت نژادپرستانه حزب بعث در طول سالهای گذشته باعث شده مفهوم و معنای «ملت» در بین اهالی عراق کمرنگ باشد و مردم عراق بیش از هویت ملی خود، به هویت قومی،نژادی و منطقه ای خود باور داشته باشند.شاید اصلا همین عامل بود که داعش و اربابانش را به این وسوسه انداخت که به عراق هجوم آورند.چرا که در نظر آنها مردم و ارتش عراق متفرق بودند و به راحتی می شد با دمیدن در آتش تفرقه و جنگ مذهبی زمینه های سقوط و تجزیه عراق را به راحتی فراهم کرد.آنها فکر همه چیز را کرده بودند و فقط از یک چیز غافل بودند...پیرمرد نحیف و دنیاگریزی چون سید سیستانی!
هر کس که یکبار سفر اربعین را تجربه کرده باشد، خوب می داند که شیعیان عراق بیش از ما ایرانی ها، اهل «شور و عشق» هستند و عاطفه و هیجانات دینی آنها غلیظ و پر رنگتر است.همین شور و عشق دینی، عاملی بود که آیت الله سیستانی به خوبی از آن استفاده کرد و با صدور فتوای جهاد در مقابل داعش، عراق را از سقوط حتمی نجات داد.
حتی بین شیعیان ترکمن این نقل هست که ماموران امنیتی کشورهای حامی داعش، پس از سقوط موصل جلسه گذاشته بودند برای تصمیم در مورد اینکه اول به کربلا حمله کنند و پایتخت معنوی شیعیان را ویران کنند یا اینکه ابتدا بغداد را به عنوان پایتخت سیاسی عراق تصرف کنند! بحث شان طولانی شده بود و هر کدام روی تصمیم خودشان اصرار داشتند.وسط جلسه یکی از ماموران وارد می شود و خطاب به جمع می گوید:«بلند شوید بروید پی کارتان! عراق دیگر سقوط نمی کند! همین امروز سید سیستانی فتوای جهاد داده و میلیونها شیعه ریخته اند به خیابانها و فریاد «لبیک یاحسین» سر می دهند!»
این روایت جذاب و داستانی واقعی باشد یا اغراق، تفاوتی ندارد! آنچه مسلم است اینکه عمق علاقه و عشق شیعیان عراق به آیت الله سید سیستانی واقعیتی غیر قابل انکار است.
**تصویر شهید علی محمود در شهر تازه خورماتو
حتی در اکثر شهرهاي مناطق ترکمن عراق،از جمله طوزخورماتو، تسعين، داقوق و لیلان که دارای ترکیب جمعیتی شیعه و سنی هستند، نفوذ مرجعيت شیعه و علاقه مردم به آن علي‌الخصوص شخص آيت الله سيستاني، باعث تقویت وحدت شده و نیروی بسیج مردمی با حضور رزمندگان شیعه و سنی تشکیل یافته است. این موضوع در برخي شهرها مثل تازه خورماتو و آمرلی که جمعیت بالای90% شيعه دارند، بسیار عمیق و پر رنگتر است، تا جايي که در اکثر بنرهای شهدا، تصاویر مقام معظم رهبری نیز در کنار آیت الله سید علی سیستانی به چشم می خورد.
«مظلوم عباس» از مجاهدان و رزمندگان عراقی که به مقام جانبازی هم نایل شده با لحنی سرشار از اطمینان، برایمان گفت:«بقا و وجود ما شیعیان عراق مرهون سه «علی» است! اول امیرالمومنین علی(ع) که همه زیر سایه او هستیم، دوم سیدعلی سیستانی که فتوای جهادش عراق را از سقوط حفظ کرد،سوم سیدعلی خامنه ای که حمایت او و همراهی پاسدارانش، رزمندگان ما را از شکست در برابر داعش نجات داد!».
شاید وجود پر تعداد امثال «مظلوم عباس»هاست که باعث شده شهر تازه خورماتو ملقب به «قم عراق» شود و همه جوانان شهر حتی دانشجوها و کارمندها هم داوطلبانه و به نوبت در خط مقدم حاضر شوند و به جهاد با جنود شیطانی داعش افتخار کنند.
در میان شیعیان ترکمن عراق، آنها که زودتر از دیگران به فتوای جهاد سید سیستانی لبیک گفته اند، این سبقت را مایه فخر خود می دانند و با اشتیاق آن را نقل می کنند.آنها عاشقانه «سید سید» می گویند، همان طور که رزمندگان ما «امام امام» می گفتند.آنها دل داده اند به فتوای جهاد سید سیستانی و جان بر کف گرفته اند برای سر کشیدن جام شهادت، که در مکتب ما فرموده اند:«هیهات منا الذله»!
ادامه دارد...
* اهالی منطقه، شهر «تازه خورماتو» را به اختصار «تازه» می گویند.