تابناک / در میان انبوه کتاب‌های منتشر شده در سال 96 در حوزه ادبیات، چند کتاب توانستند نظر مخاطبان این حوزه را به خود جلب کنند و خبرساز شوند.
طبق آمار موسسه خانه کتاب سالانه در حدود 10 هزار عنوان کتاب در حوزه شعر و داستان منتشر می‌شود که بنابر دلایل متعدد، تنها تعدادی از این آثار بیشتر سر زبان‌ها می‌افتند. در این گزارش به کتاب‌هایی پرداخته‌ایم که هرکدام به نوعی خبرساز شده‌اند؛ یکی با توجه به موضوع‌اش، یکی به دلیل شهرت نویسنده و دیگری به دلیلی هیاهوها و تبلیغات در زمان انتشار خبرساز شدند. ناگفته پیداست که طرح تمامی کتاب‌هایی که به نوعی در سال گذشته مطرح بودند در این گزارش ممکن نبود.
«رهش»؛ یازده چاپ در فاصله دو ماه
رمان «رهش» جدیدترین اثر رضا امیرخانی است که در اواخر سال 96 از سوی نشر افق راهی بازار نشر شد و در همان مراسم رونمایی با استقبال زیاد مخاطبان همراه شد. داستان این رمان از دید زنی میانسال به نام لیا روایت می‌شود. لیا و همسرش معمار هستند و با هم بر سر مدیریت و توسعه نامتوازن شهری کشمکش دارند. آخرین اثر امیرخانی، رمانی معمارانه است و او در آن بیشتر به سراغ واکاوی این مسئله می‌رود که چه اتفاقی برای شهر در حال رخ دادن است.
صف علاقه‌مندان به رضا امیرخانی و خرید رمان رهش، رکورد طولانی‌ترین صف برای خرید کتاب در سال گذشته را شکاند. همچنین این رمان از نظر محتوایی به مذاق طرفداران دیگر آثار امیرخانی خوش نیامد و سبب بروز بحث‌هایی پیرامون سوگیری‌های سیاسی این رمان شد.
سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران، در حساب توییتر خود استقبال از این کتاب را «اتفاق خوب» خواند. این کتاب در مدت کوتاهی مجددا زیر خط چاپ رفت و در حال حاضر چاپ یازدهم آن در بازار موجود است.
«خاما»، کتابی با 17 مراسم جشن امضا!
یوسف علیخانی نویسنده، ناشر و روزنامه‌نگاری است که دومین رمان خود را با عنوان «خاما» از سوی نشر آموت روانه بازار کتاب کرد و بعد از آن مراسم رونمایی این اثر در شهرهای مختلف کشور برگزار شد. «خاما» داستانی عاشقانه دارد و ماجرایی را با محوریت مردمان کُرد مهاجر غرب ایران روایت می‌کند. علیخانی در رمان جدید خود به رهیافت‌تازه‌ای از منظر زبان روایت دست پیدا کرده و توانسته با عبور از سنت نویسندگی‌اش در سه‌گانه داستانی و رمان نخست خود، به خلق زبانی تازه در نوشتن دست پیدا کند که بر اساس آن شالوده روایت رمان به صورت زبان فارسی عادی است اما اصطلاحات و عبارت‌های مرتبط با زبان مردمان بومی حاضر در رمان در متن و تصویرسازی‌های متن مورد استفاده قرار گرفته است. این رمان همچنین از منظر توصیف و تصویرسازی در میان سایر آثار این نویسنده قابل‌توجه‌تر است.
این کتاب نیز در مدت کوتاهی مجددا زیر خط چاپ رفت و در حال حاضر چاپ پنجم آن در بازار موجود است.
«قهوه‌ی سرد آقای نویسنده»، رکورد زنی نویسنده جوان
کتاب «قهوه‌ی سرد آقای نویسنده»، اثر روزبه معین یک رمان ایرانی است که توانست در مدت کوتاهی تمام نگاه‌ها را به خود جلب کند. ژانر این کتاب، معمایی – هیجانی است و ماجرای یک نویسنده به نام آرمان روزبه و یک دختر روزنامه‌نگار است. کتاب با یک خاطره از دروان کودکی آرمان شروع می‌شود. خاطره‌ای که در ادامه اساس اتفاقات بعدی کتاب است.
این رمان در طرح‌های مختلف خانه‌کتاب مانند «عیدانه، پاییزه و تابستانه کتاب» توانست با اختلاف رتبه نخست آثار ایرانی را به دست آورد و توانست به رقابت با آثار پرفروش خارجی بپردازد. این کتاب در کمتر از یک سال به چاپ پنجاهم رسیده و هنوز جزو آثار پرفروش است.
«مارون» و اختلافاتی که بر سر محتوایش پیش آمد
کتاب «مارون» تازه‌ترین اثر بقلیس سلیمانی است که در اواخر سال 95 توسط نشر چشمه منتشر شد و بسیاری معتقدند بهترین اثر سلیمانی تا به حال است. مارون؛ داستان گره خوردن زندگی خانواده‌ای روستایی و کل روستا با حوادث انقلاب است. درواقع رویارویی و رودررویی نسل‌ها و طبقات مختلف اجتماعی با یکدیگر را نشان می‌دهد. داستان درباره مادر و پسر خانواده و رودررویی این دو است. ابتدای داستان مرد خانواده در پی معشوقش به شهر می‌رود و زن خانواده برای بازگرداندنش در پی آن راهی و در این راه مرتکب گناه می‌شود. این داستان تا شب جنگ تحمیلی ادامه دارد و در شب آغاز جنگ به اتمام می‌رسد.
داستان حساس این رمان سبب بروز حاشیه‌هایی برای این رمان شد، در جلسه‌ای که برای بررسی این رمان برگزار شد، بین امیرعلی نجومیان، منتقد و بلقیس سلیمانی بر سر محتوای این رمان اختلاف نظر وجود داشت. امیرعلی نجومیان معتقد بود مارون درباره انقلاب نیست در صورتی که بلقیس سلیمانی بر این باور بود که شخصیت اصلی این رمان انقلاب است.
با همه این تفاسیر، این رمان در چاپ سوم ماند و از بازنشر باز ماند.
«عشق و چیزی‌های دیگر»
مصطفی مستور از آن دست نویسندگانی است که همیشه مخاطبانش منتظر آثارش هستند و طبیعی است که هر اثرش پرفروش شود. او در سال گذشته علاوه بر انتشار یک مجموعه داستان، کتاب «عشق و چیزهای دیگر» را نیز منتشر کرد. این اثر رمانی 124 صفحه‌ای است که توسط نشر چشمه راهی بازار نشر شده است. موضوع داستان دقیقا به عنوان کتاب می‌‌گردد، یعنی روایت عشقی که راوی دچارش شده است. راوی با دو شخصیت دیگر در زیرزمین خانه‌ای قدیمی زندگی می‌کند و علاوه بر این سه شخصیت صاحبخانه نیز در خانه حضور دارد، بنابراین راوی به روایت زندگی چهار نفر که یکی از آنها خودش است، می‌پردازد. شاید تفاوت اصلی این اثر با سایر آثار مستور در شخصیت‌محور بودن اثر باشد؛ چراکه «عشق و چیزهای دیگر» برخلاف اکثر کارهای این نویسنده، واقع‌محور نیست و تمرکز زیادی روی آدم‌های داستان دارد.
«سیب هوس» و شعری که همچنان عقب‌تر از داستان است!
باتوجه به پیشتازی آثار داستانی است، سخت است که مجموعه شعری به بازار بیاید و بتواند با کتاب‌های داستان و رمان خارجی و ایرانی رقابت کند؛ اما جدیدترین اثر امید صباغ‌نو توانست این فضای رقابتی را ایجاد کند. مجموعه شعری که مردم برای خرید آن در شهرهای تهران، اهواز، شیراز، اصفهان و تبریز صف ایستادند و قرار است که ظرف روزهای آینده دو مراسم دیگر برای این کتاب در شهرهای مشهد و رشت نیز برگزار شود.
در معرفی این اثر باید گفت، «سیب هوس» عنوان گزیده غزلی است که به تازگی توسط نشر نیماژ از امید صباغ‌نو منتشر و روانه بازار نشر شده است. پیش‌تر غزل «سیب هوس» را با صدای خواننده جوان، امیر عظیمی شنیده بودیم. در این مجموعه 13 غزل چاپ نشده از امیدصباغ‌نو در کنار 72 غزل انتخابی از هفت مجموعه غزل منتشر شده بین سالهای 88 تا 96 قرار گرفته است که بخش زیادی از این غزل‌ها برای چاپ در این گزیده ویرایش و تغییر پیدا کرده‌اند. بیشتر غزل‌های این مجموعه عاشقانه است اما تعدادی از غزل‌های آیینی و اجتماعی هم در مجموعه گنجانده شده تا مخاطب‌های جدید با فضای غزل امید صباغ‌نو در همه ژانرها آشنا شوند. درباره شعرهای این شاعر باید گفت که امید صباغ‌نو در طول این سال‌ها سعی کرده تا فضایی شخصی در غزلش خلق کند که نظر مخاطبانش نشان می‌هد تا حدود زیادی به هدفش نزدیک شده است. این کتاب در اسفندماه 96 راهی بازار نشر شده اما به گفته مسئولان نشر نیماژ، چاپ سوم این اثر به زودی منتشر خواهد شد.
«ملت عشق» و جشن چاپ پنجاهم
رمان «ملت عشق» اثر الیف شافاک که با ترجمه ارسلان فصیحی توسط انتشارات ققنوس راهی بازار نشر شده بود، در سال 96 بدون رقیب در رتبه نخست پرفروش‌ترین کتاب سال قرار داشت. در همین راستا مراسمی به مناسبت انتشار چاپ پنجاهم این اثر در تهران برگزار شد و با توجه به شنیده‌ها این اثر همچنان با قدرت در صدر فروش قرار دارد و گویی قصد ندارد رتبه نخست را در سال 97 نیز به کتاب دیگری بدهد. در معرفی این اثر باید گفت، بیشتر کسانی که اندک علاقه‌ای به ادبیات داشته باشند ، اسم مولوی یا مولانا جلال الدین رومی را شنیده‌اند و با حکایت شمس و مولانا و دلدادگی این دو نیز آشنا هستند؛ رمان «ملت عشق» بازآفرینی تازه این دلدادگی است. این کتاب چند راوی دارد. از دید دانای کل (سوم شخص) شروع می شود، با دید اول شخص ادامه پیدا می‌کند و با دانای کل نیز پایان می‌یابد. شخص اول داستان زنی آمریکایی به نام اللا است. داستان کتاب «ملت عشق» در زمان معاصر سال 2008 و 2009 در بوستون امریکا و سالهای 635 الی 648 در قونیه در جریان است.
«اسکارلت دهه‌ی شصت» و سلبریتی‌هایی که همچنان می‌فروشند
سجاد افشاریان هنرمندی است که در بیشتر شاخه‌های هنر مانند موسیقی، تئاتر، سینما، طنز، نویسندگی، فیلمنامه‌نویسی و عکاسی فعالیت داشته است اما شاید کمتر کسی فکرش را می‌کرد که او با انتشار مجموعه شعرش در جامعه مطرح شود و همه جا صحبت از «اسکارلت دهه‌ی شصت» باشد.
«اسکارلت دهه شصت» سروده سجاد افشاریان، مجموعه‌ای است شامل پنجاه و چهار شعر که به همت نشر چشمه به بازار کتاب عرضه شده است و به دلیل استقبال کم نظیری که از این مجموعه شد همراه با آثار دیگری از جمله «دختر ویولون زن در کوچه‌های برفی آذر ماه» اثر سید علی صالحی در لیست پر‌فروش‌ترین‌های مجموعه کتاب‌های جهان تازه شعر قرار گرفت. شعرهای «اسکارلت دهه شصت» عمدتا فضایی تغزلی و عاشقانه دارند. اجرای آنها ساده‌است. بیانی حسی و عاطفی عمیقی و تاثیرگذاری دارند که ایده‌هایش توسط مخاطب کشف می‌شود و در کل شاعر این مجموعه سعی می‌کند با بیانی روایی و روان و بهره‌گیری از عناصر روزمره و پیرامونی روایت‌های شاعرانه‌‌اش را سر و شکل بدهد. شاعر در این سادگی گاه خود را می‌نویسد گاه جامعه‌اش را و گاهی هم با کنایه‌ای به هردو اشاره می‌کند و این سلیقه مخاطب است که کدام یا کدامشان را دریابد.
از هرس تا کتابی با 30چاپ در یک سال
نسیم مرعشی با برگزیده شدن در جایزه تهران ذهن‌ها را برای ظهور یک نویسنده پرمخاطب آماده کرده بود اما کسی فکرش را هم نمی‌کرد که نخستین اثرش جایزه جلال بگیرد و تعداد چاپ‌هایش دو رقمی شود. پاییز فصل آخر سال است در سال گذشته نزدیک به 30بار تجدید چاپ شد و همه این موارد باعث شده بود تا انتظارات از مرعشی افزایش پیدا کند و کار کمی برای او سخت شود؛ چراکه مخاطب منتظر انتشار یک اثر خوب بود.
در نیمه دوم سال 96 این اتفاق رخ داد و دومین رمان نسیم مرعشی با عنوان «هرس» توسط نشر چشمه راهی بازار نشر شد. در توضیح داستان این اثر باید گفت که «هرس» به یک خانواده اهوازی در دهه 70 می‌پردازد که تحت تاثیر اثرات بعد از جنگ به مشکلاتی برخورده‌اند. داستان حول محور یک زن و شوهر و فرزندان‌شان می‌گذرد که راوی سوم شخص است. زمان حال داستان در سال 76 می‌گذرد که با فلاش بک‌هایی از سال 59 تا 76 را پوشش می‌دهد.
رویکرد نسیم مرعشی و موفقیت او در سالهای اخیر سبب شکل‌گیری نوعی سبک خاص در داستان‌نویسی معاصر شده و سبب شده عده‌ای جوان به سودای مطرح شدن به تقلید سبک داستان‌نویسی او بپردازند. نسیم مرعشی و دو رمان او از پدیده‌های خبرساز در سال گذشته بودند.
انتشار مجموعه ژانر توسط گروه انتشاراتی ققنوس
اتفاق مهم دیگری که در سال 96 شاهد آن بودیم، انتشار مجموعه‌ای به نام مجموعه ژانر از سوی انتشارات هیلا از زیرمجموعه‌های گروه انتشاراتی ققنوس بود. رمان «مرداد دیوانه» نوشته محمدحسن شهسواری یکی از عناوین مجموعه «رمان ژانر» بود که با هدف احیای ژانرهای فراموش شده رمان فارسی با دبیری شهسواری توسط این ناشر چاپ شدند.
هدف اصلی مجموعه «رمان ژانر» آن گونه که شهسواری می‌گوید، نوشتن و انتشار رمان‌هایی متناسب با فرهنگ ایرانی و احترام به احساس، شعور و سلیقه نسل جدید مخاطبان است. در ایران نویسندگان از دیرباز، در ژانر رمانس (عاشقانه) می‌نوشته و بازار و مخاطبان خود را داشته‌اند. شهسواری به عنوان دبیر مجموعه مذکور، در معرفی اش برای مجموعه رمان ژانر نوشته است: رمان نویسان فارسی چه به لحاظ کمی و چه به لحاظ کیفی، در ژانرهایی مانند جنایی، تریلر (مهیج)، وحشت، علمی_ تخیلی و فانتزی چندان فعال نبوده اند و چون آثار درخوری در این ژانرها نوشته یا منتشر نشده، هنوز مشخص نیست که در صورت انتشار چنین آثاری از این دست، با اقبال مواجه می شوند یا خیر. رمان‌های «مرداد دیوانه» نوشته محمدحسن شهسواری در ژانر تریلر جنایی، «جمجمه جوان» نوشته لیلا زارع در ژانر معمایی، «خاک آدم‌پوش» نوشته ضحی کاظمی در ژانر فانتزی حماسی و «کاج‌ها وارونه‌اند» نوشته سامان نورایی در ژانر تریلر روانشناسانه، چهار اثر مجموعه «رمان ژانر» بود که زیر نظر محمدحسن شهسواری منتشر شدند.
این کار و انتشار این رمان اما موافقان و مخالفان زیادی داشت عده‌ای معتقد بودند راه‌اندازی این جریان به صرف تقلید از آثار خارجی خواهد بود و نتیجه‌ای به دنبال نخواهد داشت، عده ای نیز موافق این جریان بودند و معتقد بودند این امر تکلیف خواننده را در ابتدا روشن و سبب پویایی ادبیات می‌شود.
تصحیح جدید مثنوی معنوی و رونمایی‌های متعدد در داخل و خارج از کشور
شاید بعد از سال‌ها تلاش نیکلسون در تصحیح مثنوی مولانا کمتر کسی فکر می‌کرد که به این زودی‌ها کسی دست به تصحیح مثنوی بزند اما این اتفاق در سال 96 رخ داد و تصحیح جدید مثنوی معنوی، اثر محمدعلی موحد توسط انتشارات هرمس و فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر و رونمایی شد. این تصحیح بر اساس ۱۱ نسخه صورت گرفته که ۸ تا ۹ نسخه، نسخه‌هایی هستند که طی ۳۰ سال پس از وفات مولانا یعنی تا آخر قرن هفتم هجری کتابت شده‌اند. موحد در این کار، خود را مقید به نسخ قرنی که مثنوی در آن سروده شده دانسته و پا از آن فراتر ننهاده است؛ چراکه کلیه تحریفات و دستبردها به متن مثنوی نیز زان پس روی داده است.
این اثر با مقدمه‌ای مبسوط همراه است که موحد در آن، به ملاحظات کلی در باب تصحیح مثنوی و شیوه کار خود در تصحیح جدید مثنوی اشاره می‌کند. ملاحظاتی چون عوامل موثر در تحریفات مثنوی، مثنوی به عنوان نمونه‌ی ادبیات مهاجرت، زبان ویژه‌ی مولانا و تاثیرپذیری آن از محیط پیرامون. موحد با این نظر نیکلسون، فروزانفر، مینوی و گولپینارلی اتفاق دارد و معتقد است که مثنوی در سالهای آخر زندگی مولانا دائما در معرض تجدید نظر و اصلاح و بازسازی بوده و دگرسانی‌های ضبط‌شده در نسخه‌هایی را که در پانزده سال اول بعد از درگذشت مولانا کتابت شده‌اند، حاصل و نتیجه این بازخوانی‌های مکرر می‌داند.
در سال 96 بیش از سه بار برای این کتاب مراسم رونمایی در شهرهای مختلف برگزار شد و همه این مراسم با استقبال مخاطبان مواجه شدند.