همزمان با هفته شوراها اعلام شد؛ 
بیلبوردهای مشهد این روزها زنگ حقوق شهروندی را در اذهان شهروندان به صدا درآورده‌اند. پشت این ماجرا، منشور «حقوق و تکالیف شهرنشینی» است که شورای شهر مشهد از پاییز ۹۶ تدوین آن را با آرای اساتید معتبر مشهد و تهران در دستورکار قرار داده است. 
کد خبر: ۷۴۰۶۲۸
تاریخ انتشار: ۱۲ ارديبهشت ۱۳۹۸ - ۱۹:۰۰ 02 May 2019

تابناک رضوی: صحبت درباره طرحی است که برای نخستین بار در ایران، مشهد قدم در راه تنظیم و اجرای آن گذاشته تا مردم نسبت به حقوق خود آشنا شوند، درباره آنها مطالبه گر باشند و به مرور به ناظرانی بر کارهای مدیریت شهری تبدیل شوند؛ اینها بخشی از اظهارنظرهای اعضای کمیسیون حقوقی شورای شهر مشهد است که معتقدند در این صورت مدیریت شهری هم کار خود را بهتر انجام خواهد داد، نتیجه چنین حرکتی این است که مردم دوشادوش مدیریت شهری قدم برمی دارند. با این توضیح که در گام نخست وارد مرحله حق مداری شده بعد به مرحله تکلیف مداری پا می گذاریم؛ به عبارت دیگر حقوقی را برای شهروندان تعریف می کنیم و فعالیت ها و خدمات شهری بر همین اساس پیش می روند. 

 

آنطور که محسن حسینی پویا، رییس این کمیسیون به «صبح هشتم» می گوید: «تنظیم این منشور آذرماه سال۹۶ با حضور حدود ۳۰حقوقدان فعال در مشهد رقم خورد و متن اولیه آن توسط اساتید دانشگاهی و با کمک از طرح های مشابه در دیگر کشورها نوشته شد. به مرور وارد مراحل حرفه ای شد یعنی تدوین منشور به صورت یک طرح پژوهشی با درنظر گرفتن مجری با مشارکت اساتید دانشگاه های معتبر مشهد و تهران و البته با حضور ناظران پیگیری شد.» عباس شیخ الاسلامی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد مشهد و به عنوان یکی از اعضای نگارش این منشور در تکمیل اظهارات حسینی پویا توضیح می دهد: «نام منشور «شهرنشینی» انتخاب شده که متفاوت با شهروندی است. حقوق شهروندی برای کل کشور و براساس قانون اساسی به منظور اجرا از سوی هر سه قوه تنظیم شده اما این منشور مختص مردم مشهد است و به جنبه اجرایی آن تاکید شده؛ این موضوع با مطالبه گر شدن مردم محقق می شود که از همین حالا مدیریت شهری با اعلام آن و آگاهی بخشی از طریق بیلبوردهای سطح شهر درصدد این اتفاق است.» 

 

به گفته این حقوقدان، «منشور شامل حدود ۳۰۰ماده است؛ از مسایل مربوط به محیط زیست و فضای سبز گرفته تا حقوق معلولان، کودکان و مباحث مرتبط به حوزه زنان و امنیت آنها.» 

 

منشور قدم به قدم کاربردی‌تر می‌شود 

صحبت های دست اندرکاران تدوین این منشور درحالی است که برای تحقق و اجرای این تحول شهری در بیش از یک سال گذشته ۱۲ کارگروه و همایش برگزار شده که کارشناسان با تخصص های مختلف از سراسر ایران در آنها حضور داشته اند و این منشور را مورد نقد و بررسی قرار داده اند که از جمله متخصصان حقوقی حاضر در این کارگاه ها می توان به علوم اجتماعی، اقتصاد شهری، شهرسازی، علوم سیاسی و فلسفه سیاسی اشاره کرد. برپایی نشست هایی که به گفته رییس کمیسیون حقوقی شورای شهر مشهد در حال حاضر همچنان ادامه دارد تا منشوری کاربردی تر تدوین شود و آنطور که شیخ الاسلامی می گوید تدوین منشور حقوق شهرنشینی از سوی شورای شهر مشهد در مراحل پایانی است؛ طرح بزرگی که ماه آینده به تصویب این شورا خواهد رسید. 

 

به گفته این استاد دانشگاه، «انتقال پیام به شهروندان مشهدی از طریق بیلبوردهای تبلیغاتی در سطح شهر با مضمون حقوق شهروندی برای این است تا مردم به حقوق خود آشنا شوند؛ حقوقی که مختص مردم همین شهر است و با توجه به ساختار و نیازهای مردم مشهد تنظیم شده چراکه به طور حتم این موارد با سایر کلانشهرها متفاوت است.» از دیدگاه حسینی پویا هم اینکه مدیریت شهری به طور داوطلبانه بیلبوردها و بنرهای آگاهی بخش درخصوص حقوق شهرنشینی را در سطح شهر نصب کرده در واقع این اجازه را به مردم داده تا مطالبه گر باشند که همین اقدام خودش ضمانت اجرای منشور است. با این عقیده که آگاهی بخشی به مردم و فرهنگسازی، حاکمیت و دولتمردان را واردار به توجه به این مقوله خواهد کرد.» 

 

حقوقی برای ۳۰میلیون زائر 

نکته قابل توجه این است که این منشور فقط مختص مشهدی ها و افراد مقیم این شهر نیست، این منشور حتی به آنهایی که به صورت موقت یا برای ساعاتی در این شهر حضور خواهند داشت نیز توجه کرده، بنابراین مدیریت شهری مشهد به حقوق ۳۰میلیون زائری که سالانه به مشهد سفر می کنند هم گوشه چشمی داشته است. 

 

همه اینها درحالی است که به نظر می رسد همه در مجموعه مدیریت شهری پای کار آمده اند چرا که رییس کمیسیون حقوقی شورای شهر مشهد می گوید: «همزمان با تنظیم این منشور در بدنه شهرداری و شورای شهر اقدام های عملی صورت گرفته؛ همه به این اشتراک نظر رسیده اند که باید به حقوق مردم بها داده و منشور حقوق شهرنشینی را اجرا کنند. به مرور سایر نهادها و دستگاه های اجرایی هم وادار به اجرای آن می شوند. به عبارت دیگر، با ورود مدیریت شهری به مقوله حقوق شهرنشینی سایر سازمان ها نیز خود را به انجام یکسری کارها برای تحقق حقوق مردم موظف می کنند و همین رویه فرهنگسازی را رقم خواهد زد.» 

 

مردم هم پای کار بیایند 

اما نقش مردم درباره تحقق حقوق شهرنشینی و شهروندی شان چیست؟ شیخ الاسلامی در این باره توضیح می دهد: «مردم هم باید پای کار بیایند یعنی اطلاعات خود را نسبت به حقوق خود بالا ببرند. کتابخانه های خود را از کتاب هایی پر کنند که اعضای خانواده با مسایل حقوقی و قانونی مربوط به خود از همان دوران کودکی تا بزرگسالی آشنا شوند. فعال کردن مردم و راه اندازی سمن های مرتبط و تقویت آنها برای مطالبه حقوق شان در بخش های مختلف زندگی در شهر از دیگر تکالیفی است که مردم باید نسبت به انجام و مشارکت در آنها اهتمام بورزند.» 

 

به دنبال مشارکت «شهروند مسئول» هستیم 

موضوعی که حسینی پویا نیز آن را این گونه تشریح می کند: «جامعه ایده آل هم حق دارد و هم تکلیف بنابراین مدیریت شهری به دنبال حضور و فعالیت «شهروند مسئول» است تا احساس تکلیف کند اگرچه تا این نقطه فاصله داریم اما نخستین قدم این است که شهروند بداند دارای یکسری حقوق و تکالیف شهرنشینی با تاکید بر حقوق شهروندی است. شورای شهر مشهد با پویشی که با بیلبوردهای سطح شهر به راه انداخته درصدد است تا مردم را متوجه حقوق شهروندی شان کند.»   

 

به گفته وی، «هدف از درج پیام روی بیلبوردهای سطح شهر برای آگاهی بخشی مردم این است که به این پرسش پاسخ دهیم که زندگی در شهر، ماشین یا ساختمان محور است یا انسان محور؟ غیرقابل انکار است که جواب این سوال انسان محوری شهر است چراکه همه اجزای شهر ساخته و آماده شده اند تا در خدمت به انسان ها و اعتلای فرهنگ و اخلاق و سایر مسایل مرتبط با اجتماع باشند.» 

 

توجه به کرامت انسان ها 

آنچه از توضیحات این عضو شورای شهر مشهد برداشت می شود این است که مدیریت شهری به «کرامت انسان ها» توجه کرده و با پاسخ به این پرسش که «انسان چه حقوق و تکالیفی دارد؟» درصدد تحقق آن است. توضیح حسینی پویا در این خصوص این است: «مشکلی که نه تنها در مشهد که در ایران از آن رنج می بریم این است که قانون در اولویت رفتار و عملکرد سازمان ها و شهروندان نیست. اگر توافق کنیم که قانون فصل الخطاب است همه مشکلات حل خواهد شد.» 

 

تهیه این منشور که در واقع تعریف قانون شهرنشینی و شهروندی است به گفته شیخ الاسلامی، «دو جنبه دارد؛ جنبه نظری که ناظر بر حقی است که مردم بر شهر دارند و جنبه اجرایی منشور که ضمیمه آن است و در آن به جزییات توجه شده؛ به عنوان مثال شهروند با مراجعه به شهرداری باید در مدت زمان تعیین شده پاسخ خود را از مدیریت شهری دریافت کند تا کارش به موقع پیش برود. به حقوق مربوط به زائران هم در این منشور توجه شده است. اگر همین اصرار مدیریت شهری بر تدوین و اجرای منشور تداوم یابد و همه از مسئولان گرفته تا مردم به اجرای آن مصر باشند مشهد تحول بزرگی را در زمینه نهادینه سازی حقوق جامعه در کشور رقم خواهد زد.» 

 

شهرهای دیگر درصدد الگوبرداری از مشهد 

رییس کمیسیون حقوقی شورای شهر مشهد نیز در این باره می گوید: «یکی از نیازهای اساسی شهر مشهد تهیه متنی اساسی در خصوص حق و حقوق شهرنشینی و شهروندی بود تا حرکت همه چه مسئولان و چه مردم بر مبنای آن باشد در این صورت مشکلات در حوزه های مختلف ساخت و ساز، محیط زیست، ترافیک و... حل خواهد شد. شهر دوستدار کودک در راستای اجرای بخشی از این منشور است برای همین در بودجه۹۸ شهرداری پیش بینی شده تا به فضاهای ویژه کودکان افزوده شود. مناسب سازی معابر برای معلولان نیز که در دو ماه آتی به تصویب شورای شهر مشهد خواهد رسید از دیگر بخش های این منشور است.» 

 

به گفته حسینی پویا، «منشور بر حول همین محورها و طبق مشخصات محیطی مشهد تدوین شده است که می تواند به مرور تکمیل تر شود. حتی شهرهای دیگر نیز درصدد الگوبرداری از این منشور هستند چراکه به طور حتم اجرای چنین برنامه ای موجب انسجام شهری خواهد شد.» 

 

آنچه از اظهارات مسئولان و حقوقدانان درباره تدوین این منشور برداشت می شود این است که مدیریت شهری مشهد از ماه‌های گذشته تا امروز کلیدواژه‌هایی همچون «کرامت‌انسانی»، «انسجام شهری»، «انسان‌محوری» و «پرورش شهروند مسئول» را در راس انجام کارهای خود قرار داده‌اند تا از مشهد، شهری «قانون‌مدار» و شهروندانی «مسئولیت‌پذیر» بسازند.

اشتراک گذاری
نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار