قلعه پرتغالی ها
قلعه پرتغالی‌ها جاذبه ای دیدنی در جزیره قشم که در انتهای شمال شرقی جزیره و در ساحل دریای خلیج فارس قرار دارد. این قلعه در سال ۱۵۰۷ میلادی به فرمان آلفونسو آلبوكرك دریانورد پرتغالی در جزیره قشم احداث شد. آلبوكرك، جزایر دهانه خلیج فارس را تصرف كرده و از این طریق بر راه بازرگانی دریایی بین هند و اروپا تسلط یافت. چیرگی پرتغالی ها بر این آبراه مهم دریایی ۱۱۰ سال طول كشید. در این مدت آن ها به ساختن دژها و استحكاماتی پرداختند كه از آن جمله دژهای هرمز ، قشم و لارك است. قلعه قشم با مساحتی بیش از ۲ هزار متر مربع از سنگهای آهكی و گچی با ملات ساروج محلی ساخته شده و طی یك قرن چندین بار استحكام بخشی یافته است. این دژ راست گوشه است. چهار برج در چهار گوشه و بازوهایی بلند دارد كه توپ و منجنیق ها بر روی پهنای آن مستقر می شده اند. قلعه قشم كاربردی چون یك انبار بزرگ یا جای نگهداری مهمات و سلاح داشته كه در مواقع اضطراری به دیگر دژها كمك می رسانده است.قلعه پرتغالی‌ها یك قلعه تداركاتی بود كه برای ارتباط با قلعه هرمز و رساندن تداركات و خدمات به این قلعه مركزی در قشم ساخته شده بود. قلعه مذكور دو حصار و برج‌هایی در چهار گوش دارد. در پشت حصار بیرونی قلعه، خندقی وجود داشته كه اینك پر شده است. دیوارسازی قلعه با سنگهای مرجانی و سنگ لاشه و ملات گچ و ساروج به شكل بناهای عهد ساسانی انجام گرفته است. در میان خرابه‌های قلعه هنوز هم تعدادی لوله زنگ زده توپ وجود دارد. چهار لوله از این لوله‌ها را در اطراف در ورودی پاسگاه‌های قدیمی شهر قشم و لافت نصب كرده‌‌اند و چند لوله توپ دیگر نیز به بندر لنگه حمل شده است. سرانجام در سال ۱۶۲۳ میلادی این قلعه و دیگر پایگاه ها در دهانه خلیج فارس را یكی از سرداران صفوی متصرف شد و ایرانیان تا امروز براین پرارزش ترین آبراهه دنیا چیره هستند. در آبان ۱۳۸۷ نیز در پی حفاری های شرکت برق در محدوده ۵۰۰ متری قلعه پرتغالی ها، تونل قدیمی متصل به این قلعه در شهر قشم کشف شد. این تونل که به قلعه پرتغالی ها متصل می باشد، راه فرار فرماندهان و نیروهای نظامی پرتغالی و همچنین مکان نگهداری مهمات نظامی آنان بوده است. این تونل تا محدوده میدان سعدی شهر قشم به طول حدود سه کیلومتر ادامه دارد.
منطقه باستانی سورو
محوطه یا منطقه باستانی سورو، در غرب بندرعباس قرار دارد. منطقه باستانی سورو در کنار هرمز قدیم دیده می شود. بندر سورو در ایالت فارس و در مرز کرمان قرار دارد. کمتر نوشته‌ای درباره تاریخ بندرعباس(گامرون) یافت می‌شود که در آن به بندر سورو اشاره نشده باشد.در بعضی از این نوشته‌ها به عنوان بندری کوچک در مقابل جزیره هرمز، در نوشته دیگری به عنوان دهکده ماهیگیری در ساحل خلیج فارس یا بندری در مسیر جاده هرمز به فارس یاد شده است. در گذشته نه چندان دور در منطقه باستانی سورو و محله قدیم سورو، نخلستان وسیعی قرار داشت شامل هزاران نخل و انواع درختان دیگر شامل کنار، کرت، کهور، گز، خرگ که تابستان‌ها مردم سورو به مدت ۳ ماه در این نخلستان‌ها به سر می بردند. از اين محل، سکه‌هاى متعدد مربوط به دوران مختلف، به ويژه دوران ساسانى، صفوى و قاجارى به دست آمده است که اکنون در موزه بندرعباس نگهدارى مى‌شود.آنچه مسلم است تاریخ سورو با بندر هرمز قدیم (تیاب میناب)، جزیره هرمز، جرون، گامرون و بعدها بندر عباس گره خورده است.
شهر حریره
شهر ۸۰۰ ساله حریره مربوط به سده ۵ تا ۱۰ هجری قمری است. در شهر تاریخی حریره جزیره کیش بقايايى در مرکز ساحل شمالى جزيره قرار دارد كه به احتمال بسيار قوى به دوره ساسانيان و اوايل دوره اسلامى بر مى گردد. اين بقايا در وسعتى بالغ بر سه کيلومتر مربع، بازگو کننده اين مطلب است که روزگارى شهرى بزرگ و آباد در اين منطقه وجود داشته و جمعيت کثيرى را در خود جاى مى داده است. این اثر در تاریخ ۱ شهریور ۱۳۷۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. شهر باستانی حریره واقع در بخش کیش از توابع شهرستان بندر لنگه و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. در شمال جزیره کیش در کنار مجموعه ورزشی المپیک آثاری و ویرانه‌هایی دیده می‌شود که یادگای از شهر باستانی، حریره است. زمان رونق یا دوران طلایی شهر حریره کیش از سال ۳۶۷ تا ۹۱۲ هجری قمری بوده‌است. محوطه باستانی حریره، براساس نتایج کاوش های باستان‌شناسی انجام شده تا امروز، از مجموعه ساحلی و خانه اعیانی، حمام، مسجد و قنات‌های قدیمی تشکیل شده است. بقاياي شهر تاریخی حريره در امتداد ساختمان هاي بندرگاه و دفاتر آن قابل ديدن است. طبق نظر سازمان ميراث فرهنگي، شهر حريره هشتصد سال قدمت دارد. گستره پستي و بلندي‌ها و خرابه‌هاي شهر قديمي حريره حدود ۱۲۰ هكتار وسعت دارد و روزگاري شهري بزرگ و آباد در منطقه بوده است. آن چه امروز از اين شهر بر جاي مانده حجمي از معماري شهري است. اما كمتر و به ندرت اتاق‌ها و پوشش‌ها و سقف‌هاي سالمي بر جاي مانده است جز در پاره‌اي موارد كه پوشش‌هاي طاقي شكل سنگي از گزند تخريب در امان مانده‌اند. بندر شهر تاريخي حريره، يك شهر يك پارچه و متمركز با معماري برون‌گرا بوده و از معماري دفاعي و درون‌گراي ديگر شهرهاي تاريخي ايران در آن نشاني نيست. انتخاب اين بخش از جزيره براي ايجاد شهر حريره طبيعي‌ترين و معقول‌ترين انتخاب بوده چرا كه ساحل صخره‌اي مرتفع آن از سطح دريا تقريبا ۱۰ متر بلندتر استو وجود سه خليج و دماغه كه نقش بندرگاه طبيعي را دارد و همچنين درياي نسبتاً آرام‌تري از ديگر كرانه‌ها و سواحل جزيره خود عامل شكل‌گيري شهر در ساحل شمالي شده است. تاكنون عمليات اكتشافي باستان‌شناسي بقاياي شهر تاريخي حريره در سه مجموعه مجزا انجام شده است.
