افزایش ۳۰درصدی ضایعات محصولات کشاورزی

روند افزایشی ضایعات مواد غذایی یکی از چالش‌های جدی برای دولتمردان اکثر کشورها بویژه کشورهای در حال توسعه است، زیرا با کاهش ضایعات می‌توان به امنیت غذایی نیز دست یافت.

به گزارش تابناک همدان؛ براساس آمارهای بین‌المللی سالانه حدود 10 تا 50 درصد از تولیدات بخش کشاورزی به صورت ضایعات از چرخه خارج می‌شود که این مقدار محصول می‌تواند به نوبه خود غذای جمعیت زیادی را تأمین کند.

ضایعات کشاورزی در ایران بنابر اظهارات مسئولان 30 تا 35 درصد با ارزشی معادل 5 میلیارد دلار در سال تخمین زده می‌شود.

در استان همدان آمارهای متفاوتی از میزان ضایعات بخش کشاورزی ارائه شده است، اما بخش زیادی از تولیدکنندگان معتقد هستند که بین 20 تا 30 درصد از محصولات کشاورزی به ضایعات تبدیل می شود و حجم زیادی از سرمایه به هدر میرود.

با توجه به اینکه استان همدان در حوزه های مختلف حدود 4.5 درصد از محصولات کل کشور را دارا و از نظر تولید محصولات کشاورزی و باغی در بین ۱۰استان برتر کشور قرار دارد، باید برای رفع این معضل چاره ای اندیشه شود.

یک کارشناس کشاورزی در این باره گفت: ضایعات کشاورزی در سه مرحله پیش از برداشت، برداشت و پس از آن روی می‌دهد، اما قسمت عمده ضایعات مربوط به مراحل برداشت است، که پس از این اقدام محصولات غیردانه‌ای در مرحله جابه‌جایی، حمل و نقل، انبارداری و فرآوری محصولات در مرحله خشک کردن و ذخیره‌سازی از بین می رود.

علی رستمی استفاده از شیوه‌های حمل و نقل سنتی، بسته‌بندی‌های نامناسب و بازاریابی نادرست را از عوامل افزایش ضایعات در مرحله پس از برداشت می‌داند.

این کارشناس در ادامه افزود: ماشین آلات فرسوده و عدم آموزش صحیح برای زمان مناسب برداشت از موارد دیگری هستند که منجر به ایجاد ضایعات در محصولات می شوند.

وی تصریح کرد:نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی مناسب و عدم آگاهی کشاورزان از روش های درست در کنار مقاومت مسئولان در کاربرد فناوری های نو از مواردی هستند که سهم زیادی را در افزایش میزان ضایعات ایفا می کنند.

رستمی با اشاره به اینکه،کاهش ضایعات، افزایش عرضه را به همراه دارد و دستیابی به آن، ما را از عوامل تولید اضافی، بی نیاز میکند گفت：بدون داده اضافی، ستانده حاصل می گردد، با اعمال این سیاست، در بهره برداری از منابع طبیعی نیز صرفه جویی شده و منابع غیرقابل تجدید که در معرض تخریب قرار می گیرد، طی نظمی به سود پاسخ گویی به نیازهای آیندگان استمرار می یابد.

ضایعات کشاورزی تنها دربخش محصولات باغی خلاصه نمیشود، آنگونه که دبیر انجمن ایمنی زیستی کشور میگوید، در سبزی، صیفی و گلهای شاخه بریده کمتر کشوری مانند ایران چنین حجم ضایعاتی را پس از برداشت دارد و بخشی از این محصولات پس از عرضه به بازار آنقدر فاسد هستند که قابلیت استفاده ندارند و حتی به میوه های لب جوبی هم مشهورند.

باتوجه به حجم بالای ضایعات محصولات کشاورزی، این سوال ایجاد میشود که مشکل کجاست؟کمبود منابع، عدم آگاهی کشاورز یا ضعف مدیریتی؟!

آن طور که مسئولان جهاد کشاورزی استان اعلام میکنند،استان همدان از نظر تعداد سردخانه ها در وضعیت مطلوبی قرار دارد، تا کنون 160 مجوز تاسیس سردخانه با ظرفیت 450 هزار تن در این استان صادر شده است.

ناگفته نماند درتابستان امسال گندم بسیاری از کشاورزان همدانی توسط سیلوها خریداری نمیشد و از شرایط نامناسبی برخوردار بود، وجود چنین ناهماهنگی و مشکلاتی در افزایش ضایعات محصولات کشاورزی و باغی تاثیر چشمگیری دارد.

پایین آوردن آستانه ضایعات، کمک شایانی به افزایش تولید ناخالص داخلی و ارزش افزوده بالاتر خواهد کرد، برای بهبود این وضعیت باید چالش‌های مدیریت پس از برداشت محصول را مورد بررسی زیربنایی و اصولی قرار داد.

همچنین توجه اساسی در زمینه بهبود سیستم حمل‌و‌نقل، طبقه‌بنـدی محصولات بر حسب کیفیت و فرآوری محصــولاتی، که در مرحله بـرداشت آسیب دیده‌اند، از اهمیت خاصی برخوردار است.

یکی از کارهایی که می‌توان جهت کاهش میزان ضایعات کشاورزی انجام داد، تولید فرآورده‌های اقتصادی قابل بازیافت مانند خوراک دام، خمیر کاغذ و مقوا، سوخت و تهیه کود کمپوست از آن‌ها بوسیله صنایع تبدیلی است.

در کشورهای توسعه یافته و پیشرفته70 تا80 درصد تولیدات فرآوری می‌شود در حالی که این رقم در کشور و استان به زیر40 درصد می‌رسد.

با توجه به مازاد تولید ۵۰درصدی در همدان،فرآوری تولیدات و استفاده کامل از ظرفیت صنایع تبدیلی در استان امری الزام‌آور است.

با تبدیل محصولات کشاورزی به موادی با قابلیت نگهداری طولانی می‌توان مقدار چشمگیری از ضایعات را کاهش داد. همچنین با توجه به این که بخشی از ضایعات محصولات کشاورزی مربوط به نحوه مصرف آنهاست، ضروری است که با اصلاح شیوه مصرف این محصولات گامی مؤثر در زمینه کاهش ضایعات آن‌ها برداشته شود، ضرورت دارد مسیر زمانی و مکانی تولید تا مصرف را برای محصولات کشاورزی شناسایی کرده و تا آنجا که میسر است این فاصله را کوتاه کرد.

از روش‌هایی که دولت می‌تواند به نحوی از ضایعات جلوگیری کند، برنامه کنارگذاری کشت برخی از محصولات، کاهش هزینه مبادله محصولات و کاهش یارانه و تعیین قیمت تضمینی است به گونه‌ای که ضمن این که به تولید‌کننده و مصرف ‌کننده کمترین صدمه برسد، از ضایعات نیز جلوگیری شود.

هر اندازه بیشتر بتوانیم تولید، نگهداری، فرآوری و هر آنچه که بتواند محصولات کشاورزی ما را در دنیا رقابت پذیرتر کند، به جایگاه بهتری در دنیا دست پیدا خواهیم کرد.

همچنین حمایت از کشاورزان باید در اولویت قرار گیرد تا محصول مناسب روانه بازار شود.