همدان به عنوان یکی از کهن شهرهای ایران، با داشتن محلات قدیمی میتواند جاذب خوبی برای گردشگران باشد، در کنار محلههای قدیمی شهر ایجاد یک اقامتگاه بومگردی با سبک و صیاق قدیمی میتواند حس غم غربت در گردشگران زنده کند و علاوه بر اینکه در جذب گردشگر مؤثر است میتواند بازگو کننده فرهنگ کهن و قدیم همدان نیز باشد.
محلههای قدیمی با شکل گیری فرهنگ مردم ارتباطی خاص دارد که شاید درک آن و اهمیت نقش آن امروزه کمی دشوار باشد، حس تعلق خاطر و شکل گرفتن قسمتی از زندگی و شخصیت افراد تا حدی وابسته به این محلات بوده و هست به شکلی که هنوز بسیاری از افراد با وجود اینکه سالهاست از این محلات کوچ کردهاند خود را منتسب به این محلات و دارای اصالت میدانند.
شناخت فرهنگ محلهای و نقش سنتی آن در اداره امور شهر، ارتباط دینی، خانوادگی، اداری، قضایی، اقتصادی، شغلی و قومی محلات در گذشته و چگونگی تغییرات آن درزمان حال میتواند مددکار برنامه ریزان اقتصادی و اجتماعی باشد.
*جولان با قدمتی بیش از ۲۵۰ سال در دل شهر همدان
محله جولان یکی از کهنترین محلههای شهر همدان است که به گفته قدیمیها حداقل ۲۵۰ سال قدمت دارد، اگرچه وجود هگمتانه در همسایگی این محله قدمتی بیشتر را گواهی میدهد.
جولان کوچههای قدیمی با نامهای چهل پله، آب دوباره، شالبافان، چشمه ماهی، باغچه سبزی، گیجیله را دارد که با گذشت سالها و تغییر نام کوچهها، اما باز هم از این اسامی برای آدرس دادن در این محله قدیمی استفاده میشود.
این منطقه در سالهای نه چندان دور اصلیترین شهروندان همدانی را در دل خود جای داده بود و، اما کم کم به دلیل فرسودگی و برخی سیاستهای توسعه شهری، ساکنان اصلی از منطقه خارج شدند و جای خود را اغلب به مهاجران و روستاهای اطراف و اقشار آسیب پذیر دادند.
مورخان گفته اند که نام جولان از نام شغلی که بیشتر مردم محله بدان مشغول بودند گرفته شده است و درباره نام جولان چنین بیان میشود که وجود محلهها با نامهایی، چون جولان، شالبافان، قاشق تراشان، صابونی ها، و سبد بافها دال بر حرفه و فنی است که وجه تسمیه آنها شده است.
در فرهنگ دهخدا واژه جولا به معنای نساج یا بافنده آمده است و در فرهنگ لغت عمید نیز این لغت به معنی جولا و بافنده است.
این محله قدیمی که هنوز هم برخی خانههای قدیمی آن پابرجا هستند، میتواند یکی از جاذبهای گردشگری در شهر همدان باشد چراکه گردشگران خارجی بسیاری هستند که به دیدن این محلات قدیمی علاقه وافری دارند.
اما در این میان اقامت در دل محله قدیمی شهر و در کنار خانههایی که خاطرات کهن را به همراه دارند، حس جالب و زیبایی است که چه گردشگران داخلی و چه خارجی از آن لذت میبرد.
در دل کوچه پس کوچههای قدیمی محله جولان به نخستین اقامتگاه بومی «آمادای» میرسیم، اقامتگاه یکی از خانههای دوره معاصر محله جولان است که پس از باسازی به صورت اقامتگاه بومی درآمده است، آمادای یکی از نامهای قدیم شهر همدان است که در منابع آشوری آمده است، احیای اصالتها و حس و حال کهن خانههای ایرانی یکی از اهداف ایجاد این اقامتگاه است. آمادای تنها اقامتگاه بومی شهری استان همدان است.
* اقامتگاه بومگردی برای ملیتهای خارجی جذابیت زیادی دارد
مدیر مجموعه اقامتگاه «آمادای» در جمع خبرنگاران در محل این اقامتگاه که نگارنده نیز در این جمع حضور داشت، اظهار کرد: امروزه فعالیت اقامتگاههای بوم گردی بخش قابل توجهی از کسب وکارهای بومی گردشگری را به خود اختصاص داده است.
غلامرضا سماواتی با بیان اینکه موفقیتهای اقامتگاههای بومگردی از صنعت گردشگری جدا نیست، افزود: فعالیت و پویایی اقامتگاهها تابعی از گردشگری است.
وی با اشاره به وضعیت کنونی اقامتگاههای بوم گردی در استان، تصریح کرد: این صنعت، صنعت نو ظهوری است و با توجه به نبود یک نظام متحد گردشگری در استان و کمتر دیده شدن کار گروهی و از طرفی هم افرادی که وارد این حیطه میشوند قشر کم درآمد هستند و از محلههای کهن شروع میکنند بنابراین نمیتوان انتظار پویایی چندانی در اقامتگاههای بومگردی داشت.
سماواتی افزود: انتظار میرود یک نظام تشکیلاتی منسجم با مشارکت اعضای بخش خصوصی وارد این حیطه شوند و افراد با علم و آگاهی بهتر و با حمایت همه جانبه وارد این عرصه بشوند.
*۲۹ ملیت میهمان اقامتگاه بومگردی آمادای شدند
وی به عنوان کسی که اولین موافقت اصولی تأسیس اقامتگاه بوم گردی در همدان را دارد معتقد است، کسی که وارد حوزه فعالیت در اقامت گاههای بوم گردی میشود باید مطلع باشد این صنعت هم مانند دیگر صنعتها نیاز به صبر و خاک خوری دارد.
وی با بیان اینکه تاکنون ۲۹ ملیت در اقامتگاه «آمادای» پذیرش شدهاند، گفت: اقامتگاه بومگردی برای ملیتهای خارجی جذابیت زیادی دارد و اقامت در چنین مکانهایی را به هتل ترجیح میدهند.
مدیر مجموعه اقامتگاه «آمادای» با بیان اینکه مهمانان خارجی و حتی برخی گردشگران داخلی از طریق «گوگل مپ» رزرو اقامتگاه را دارند، بیان کرد: وقتی خانهای قدیمی و بومی است و احساسات ایرانی را القا میکند برای گردشگران جذابتر است و باید اینگونه اماکن بیشتر شود.
وی تأکید کرد: از مجموع ۹۰۰ واحد مسکونی که در منطقه ۳ شهر همدان وجود دارد، نزدیک به ۱۲۳ خانه وجود دارد که قدمتی بالای ۷۰ سال دارند که نشان از یک ثروت تاریخی در یک محله است.
وی با بیان اینکه «جولان» با اصالت این شایستگی را دارد که مورد توجه قرار گیرد، افزود: جولان حق دارد که دیده شده و پاینده باشد زیرا ریشه اکثر همدانیها جولان است.
* رفتار نامناسب و نداشتن تاکسیمتر برای گردشگران خارجی ناخوشایند است
سماواتی یکی از دغدغههای میزبانی از مسافران و گردشگران داخلی و خارجی را رفتار نامناسب برخی رانندگان تاکسی دانست و گفت: نبود رفتار مناسب و نداشتن تاکسیمتر برای گردشگران ناخوشایند است و موجب نارضایتی میشود.
وی تأکید کرد: در اقامتگاه «آمادای» سعی شده همه امکانات برای پذیرایی از مهمانان فراهم میشود تا بتوان رفاه آنها را فراهم کرد.
مدیر اقامتگاه بومگردی «آمادای» با تأکید بر اینکه باید برای همدان نقشه گردشگری تعریف شود، افزود: باید برای گردشگری افراد به صورت خودجوش وارد شود زیرا در هر جایی که به صورت خودجوش وارد شدیم، موجب تقویت امور شدیم.
وی بر ضرورت همراهی و همگامی رسانهها برای تقویت اقامتگاههای بومگردی تأکید و اظهار کرد: اگر صدا و سیما نیز در این زمینه ورود کند، موجب افزایش بهرهمندی از توانمندی بومگردی خواهیم بود.
* گام نخست راهاندازی این اقامتگاهها ایجاد کسب و کار است
معاون گردشگری میراث فرهنگی همدان نیز در جمع خبرنگاران با بیان اینکه اقدامات خوبی در اقامتگاه «آمادای» انجام شده است، افزود: گام نخست راهاندازی این اقامتگاهها ایجاد کسب و کار بوده که میتواند الگو برای کسانی که ساختمانی دارند، باشد که تبدیل به اقامتگاه شود.
علی خاکسار بیان کرد: با اقدام خوبی که از سوی راه و شهرسازی انجام شده و نسبت به خریداری و بازسازی خانهها اقدام شده است، میتوان ابراز امیدواری کرد که این نقاط میتواند تبدیل به گردشگری شود.
وی با بیان اینکه خانههای خریداری شده باید با هماهنگی شهرداری، راه و شهرسازی و میراث فرهنگی دارای تفاهمنامه شده و برای آنها نقشه مدیریت نوشته شود، گفت: در این صورت میتوان متناسب با شرایط اقدام کرد، چون همه آنها نمیتوانند اقامتگاه شوند.
معاون گردشگری میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان با بیان اینکه «آمادای» نخستین اقامتگاه بومگردی در شهر همدان است، تصریح کرد: مراجعهکنندگانی هستند که تمایل به ایجاد اقامتگاه بومگردی دارند که باید این خانهها فهرست شده و با همفکری احیا شوند تا محور گردشگری رونق یابد.
وی با بیان اینکه هنوز مبنای آماری دقیقی از گردشگران نداریم، افزود: در کشور نیز این مشکل وجود دارد و هنوز نتوانستیم مبنایی برای ارائه گزارش دقیقی از آمار گردشگران داشته باشیم.
وی با بیان اینکه جذب گردشگر نیازمند فرهنگسازی در بین مردم است، افزود: چندین جلسه توانمندسازی برای دهیاران و بخشداران برگزار شده تا بتوانیم تعداد خانههای بومگردی را افزایش دهیم، اما با این وجود هنوز در ورکانه یک مورد وجود دارد و مردم همکاری نمیکنند.
جولان یکی از محلات قدیمی همدان است که در انتهای خیابان شهدا یکی از خیابانهای مرکز شهر همدان قرار گرفته، محلهای که روزگاری در و دیوار آن نمادی از یک محله قدیمی بود و حال با به روز شدن خانهها، این محله رنگ و بوی گذشته را نیز ندارد، هر چند هنوز هم خانههای قدیمی، چون خانه قهاری، خانه فیضی، خانه صمدیان، شریفیان، سیفی و حمام جولان، مسجد نظر بیگ و... در کنار اقامت در خانه بومگردی آمادای میتواند خاطره سفری دلچسب به همدان در ذهن گردشگران را ماندگار کند.