مردم دیار فروغ آفتاب «رشتخوار» نیز در این ماه پربرکت رسم و رسوم آئینی خود را داشتهاند که میتوان به شبخوانی، سحرخوانی، پخت انواع نان و غذا ویژه ماه مبارک رمضان، شب چره، پس افطاری، انجام صله رحم و ... اشاره کرد.
محمود ذباح، استاد دانشگاه و دانشجوی دوره دکترای ادبیات فارسی در گفتوگو با ایکنا، با بیان اینکه شبخوانی سنت و رسم مردم دیار فروغ آفتاب «رشتخوار» از دیرباز بوده است که امروزه به فراموشی سپرده شده است، میگوید: آداب و رسوم در ماه مبارک رمضان تنوع بسیاری دارد، این در حالی است که برخی سنن به مرور زمان به فراموشی تاریخ سپرده شده و بخشی دیگر نیز در طول تاریخ متولد میشود.
این استاد دانشگاه با اشاره به ماه مهمانی خدا و علاقه مردم به شهر الرمضان، بیان میکند: هنگام فرارسیدن ماه مبارک رمضان در هر محله فرد یا افرادی هنگام سحر، بر بالای بام رفته و با خواندن اشعاری یا نواختن طبل مردم را بیدار میکردند که به این کار شبخوانی میگفتند اما این رسم در عصر ماشینی امروز کمرنگ شد است که نیاز به احیای آن داریم.
فراموشی برخی از آئینهای سنتی رمضان در رشتخوار
محمد سادگی نیز از قدیمیهای رشتخوار در گفتوگو با خبرنگار ما با اشاره به آداب و رسوم در ماه مبارک رمضان، ابراز میکند: سالهای دوره کودکی و دانشآموزی که به دبستان رفته و روزه گنجشکی میگرفتم ایام خوشی بود، زیرا در آن زمان با برگزاری آئینهای سنتی، روزگار به کام مردم بود. امروزه آداب و رسوم ماه مبارک رمضان، با گذشته متفاوت است و برخی به فراموشی سپرده شدهاند.
وی با بیان اینکه در گذشته صمیمیت بیشتری بین مردم رایج بوده و مردم همواره یاور یکدیگر در غم و شادی بودهاند، ادامه میدهد: در آن ایام تلویزیون نبوده، رادیو نیز در همه خانهها وجود نداشت و فقط افراد اعیان و دارا رادیو داشتند. موتور برق شهر رشتخوار فقط از غروب تا ساعت 23 روشن بود اما با این وجود در ماه مبارک رمضان موتور برق، برای برگزاری مراسم شب خوانی، مناجات و اقامه اذان صبح تا اذان روشن بود.
این قدیمی با اشاره به اینکه چند روز مانده به ماه رمضان مادران نان خانگی در منازل میپختند و پیش از فرارسیدن ماه مبارک رمضان، مایحتاج چند روزه نان و دیگر اقلام مورد نیاز خود را تأمین میکردند، میافزاید: در آن زمان برای مصرف آب شرب، آب را از حوض آب انبارهای شهر که سرد و گوارا بود، به همراه پدرو مادر با ابریق کوچک و کوزههای گلی تأمین میکردیم.
غذای افطاری مردم رشتخوار در سالیان نه چندان دور
وی ادامه میدهد: زمان فرا رسیدن افطار همه افراد خانواده دور هم جمع شده و در حالی که سماور داخل مجمعه مسی جوشان و خروشان بود، با غذایی ساده که اغلب نان خانگی، ماست، پنیر، سبزی، حلوا، آش، شیر برنج، اشکنه، آبگوشت، عدس پلو یا خورش قیمه بود افطار میکردند و بعد از صرف افطار نیز نماز، نیایش و قرائت قرآن تا سحر همراه با مادر خانه که غذای سحری را آماده میکرد، ادامه داشت.
سادگی با بیان اینکه همه در ماه مبارک رمضان، برای بهتر برگزارشدن هر چه بهتر آداب این ماه میکوشیدند، میگوید: در ماه مبارک رمضان همه اعضای خانواده دستیار مادر و پدر خانواده بودند، همچنین دید و بازدید و صله ارحام نیز بعد از افطاری بین خویشان و همسایگان برگزار میشد.
وی رونق خاص قرائت قرآن تا هنگام سحری پس از افطار در مساجد شهر و به ویژه شبهای احیاء را به یادماندنی دانسته و ادامه میهد: هر ساله روحانی بلند پایهای از حوزه علمیه مشهد و قم مهمان اهالی رشتخوار بود که میتوان از آن جمله به شادروان حاج آخوند ملاعباس تربتی، مرحوم حاج آقا کفعمی، شیخ بهلول، مرحوم سادات، خلیلی و ... اشاره کرد.
این شهروند رشتخواری از مرحوم حاج شیخ علی حسام که 50 سال روحانی شهر رشتخوار در ایام مختلف سال بود، نیز نام برده و میگوید: روضهها، نماز، خلق خوش، مدارا و متانت آن مرحوم با مردم بسیار ستودنی بوده است.
حکایت صدای گرم شبخوان و مؤذن از معنویت، علاقه و ایمان در رمضان
سادگی ابراز میکند: مؤذنان و شب خوانهای مساجد رشتخوار نیز مشهور و نامدار بودهاند که از آن جمله میتوان به مرحوم کربلایی عباس قلیخان، کربلایی غلامحسین پریشان، سید اسماعیل خلیلی، ملاعلی انیف، غلام عباس مؤذن، اسماعیل ندافی و صابرالحسینی اشاره کرد که صدای گرم آنان از معنویت، علاقه و ایمان آنان حکایت داشت که با فوت این افراد، آن فضای معنوی و ملکوتی گذشته را کمتر شاهد هستیم.
علیرضا شیخی نیز یکی از فرهنگیان رشتخوار در این زمینه به خبرنگار ایکنا میگوید: سحرخوانی سنتی است که از سالهای دور در ماه مبارک رمضان رواج داشته است و این در حالی است که عدهای از مورخان سابقه سحرخوانی را به یکهزار سال پیش نسبت میدهند، همواره این آئین و در ساعات پایانی منتهی به اذان صبح اجرا میشده است که در پی آن، ترانههای عامیان را با صدای رسا و آواز خوش قرائت میکردند.
برگزاری مراسم آشتیکنان به همت بزرگان قبل از این ماه
او به مراسم آشتی کنان و فرصت برای رفع کدورتها در ماه مبارک رمضان، اشاره کرده و میافزاید: مردم قدیم شهر بر این باور بودند که با دلی مملو از کینه و کدورت نمیشود گام به ماه بهار قرآن گذاشت، از این رو غبارروبی از دل و رفع اختلاف با نزدیکان در زمره آئینهای استقبال از ماه مبارک قرار میگرفت که این مجالس آشتیکنان به همت بزرگان برگزار میشد.
شیخی بیان میکند: آیینهای خورد و خوراک مردم رشتخوار نیز در ماه مبارک رمضان، منحصر به فرد بود و حالوهوایی خاص داشت زیرا که مردم بیشتر در مورد سحری، قایل به خوردن برنج بودند، چون در طول روز کمتر باعث تشنگی میشد، همچنین در کنار سحر به جای دوغ و ماست، از هندوانه و خربزه استفاده میکردند تا رفع عطش کنند.
پسافطاری؛ آئینی سنتی در رشتخوار
او ادامه میدهد: در مورد افطار نیز برخی از غذاهای سنتی مورد توجه ویژه بود و خوراکیهایی نظیر حلوا، شیربرنج و سوپ بعد از اذان مغرب مورد استفاده مردم قرار میگرفت و چند ساعت پس از استفاده از این غذاهای سبک به عنوان افطاری، نوبت به پسافطاری میرسید که امروز «شام» خوانده میشود.
این فرهنگی رشتخواری با اشاره به «پس افطاری» میگوید: آبگوشت و انواع خورشها از مهمترین پسافطاریهای مورد مصرف مردم رشتخوار محسوب میشدند، همچنین ساعاتی مانده به سحر«شبچره» نیز از دیگر برنامههای غذایی سنتی این شهرستان بود که خانوادهها در ساعات پایانی شب دور هم جمع میشدند و ضمن مصاحبت با یکدیگر، از این شبچرهها شامل زولبیا، بامیه و تنقلات استفاده میکردند.