ارزیابی عملکرد کمیته امداد در کاهش فقر در جامعه(بخش اول)

به گزارش تابناک یزد از سوي ديگر در اذهان مردم سئولاتي در مورد عملكرد اين نهاد وجود دارد كه شايد پاسخگويي به آنها بتواند موجب ترغیب بيشتر افراد جامعه برای مشارکت در کارهای خیرخواهانه و حمایت از نیازمندان جامعه از سوي كميته امداد شود.

 سابقه شكل‎‎گيري و پي‌ريزي تشكيلات اين نهاد به سال‏‏هاي قبل از پيروزي انقلاب و حدوداً سال 1342 برمي‏‏گردد كه تعدادي از انقلابيون اول نهضت اسلامي كه در زمره ‌همراهان و همرزمان حـضرت امام خميني(ره‌) قرار داشتند و بعضاً مـسئولان سابق اين نهـاد بودند، از طرف مـعظم له مـأموريت رسيدگي به‌خـانواده زندانيـان سياسي، نيازمندان و مبارزان را بر عهده داشتند.

اقدامات حمايتي و امدادي اين بزرگان خصوصاً در زمان اوجگيري انقلاب اسلامي يعني سال‌هاي 56 و 57 كه مبارزات امت مسلمان به اوج خود رسيد و اعتصاب و تحصن همه جا را فرا گرفت‌، با حمايت گسترده و فراگير از اعتصابيون و خانواده زندانيان سياسي و نيازمندان جامعه سير صعودي يافت.

با پيروزي انقـلاب شكوهمند اسلامي، لـزوم حـمايت از نيازمندان در صـدر برنامه‌هاي نظام قرار گرفت و دقيقاً 22 روز پس از پيروزي انقلاب اسلامي، کمیته امداد امام خمینی (ره) به عنوان دومين نهاد انقلابي در تاريخ 14 اسفند ماه 1357، با صدور حكم پرخير و بركت و تاريخي حضرت امام خميني‌(ره‌) براي مدت نامحدود و به منظور تحقق بخشيدن به اهداف عاليه نظام جمهوري اسلامي ايران و ولايت فقيه در حمايت و امداد محرومان و مستضعفان و خودكفا كردن آنان‌، تأسيس شد.

با این حال پس از گذشت بیش از سه دهه از فعالیت این نهاد انقلابی از نگاه مردم سوالاتی در خصوص نحوه  عملکرد کمیته امداد وجود دارد که در قالب میزگردی با حضور مدیر و معاونان کمیته امداد امام خمینی(ره) استان و تنی چند از اساتید جهاد دانشگاهی در دفتر خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) - منطقه یزد مورد بحث قرار گرفت.

توسعه شبکه‎‎های مردمی در دهه چهارم انقلاب

"محمد اکبری" مدیر کل کمیته امداد امام خمینی(ره) استان یزد در اين ميزگرد با اشاره به پیشینه تاسیس کمیته امداد امام خمینی(ره) از ابتدا تاکنون، اظهار کرد: کمیته امداد به عنوان نهادی مردمی، زیر نظر مقام معظم رهبری(مدظله العالی) اداره می‏‏شود، بنابراین اساس و سیاست‎‎های کلان خیلی از برنامه‌‎‌‎ها و طرح‎‎های این نهاد از سوی مقام معظم رهبری طراحی می‏‏شود، لذا مطالبات کمیته امداد از دولت و مجلس نیز همان انتظارات مقام معظم رهبری است.

وی ادامه داد: در شرایط کنونی جامعه و با توجه به قرار گرفتن در دهه چهارم انقلاب اسلامی، کمیته امداد با  داشتن بیش از 40 سر فصل کاری، در حال حاضر دو رویکرد مهم را دنبال می‎‎کند که یکی از این رویکردها شامل توانمندسازی خانواده‎‎ها در ابعاد مختلف از جمله اشتغالزایی و خودکفایی مددجویان است و مقوله دیگر توسعه مشارکت‎‎های مردمی به منظور جلب کمک ها و حمایت های بیشتر خیرین در جهت ارائه خدمت بهتر به نیازمندان آبروند جامعه می باشد.

اکبری گفت: در همین راستا نیز بیش از 45 طرح مشارکتی از جمله صدقات، جشن‎‎های نیکوکاری و عاطفه‎‎ها یا طرح‎‎های اطعام محرومین، اکرام ایتام، محسنین، شفاء، کوثر و غیره در استان در حال انجام است، ولی در تلاش هستیم که بخش‌های حمایتی و مشارکت‎‎های مردمی را با توسعه شبکه‎‎های مردمی بیش از پیش توسعه دهیم و ایجاد مراکز نیکوکاری محلات نیز یکی از این اقدامات در راستای واگذاری امور محرومین به مردم خواهد بود.

وی اظهار کرد: هدف از راه اندازی مراکز نیکوکاری در محلات، بهره‌گیری بهینه از ظرفیت‎‎های مردمی در محلات با محوریت مساجد و برقراری پیوند بهتر بین نیازمندان و متمکنین جامعه است.

به گفته وی، تصور جامعه اعم از عوام یا خواص از کار کمیته امداد، تنها پرداخت مستمری و جمع‎‎آوری صدقات و خیرات در سطح جامعه است ولی بعضاً برخی از فعالیت‎‎های این نهاد ناشی از وظایف محوله از سوی دولت به این نهاد که به نوعی در طول حیات خود معین دولت‏‏ها بوده، است که به آنها وظایف غیرذاتی امداد مي‎‎گوييم.

اعتمادسازی بستری برای توسعه مشارکت‎‎های مردمی

یکی از بسترهای توسعه‎‎ی مشارکت‎‎های مردمی در کمیته امداد، موضوع اعتمادسازی است که به نظر در جامعه کنونی اندکی مخدوش شده است و شاید اطلاع‌رسانی موثر‌تر در مورد عملکردها و وظایف این نهاد انقلابی بتواند راهگشا باشد.

"اعظم مقیمی" مدیر گروه مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی استان در همین رابطه گفت: هنوز برخی از مردم در مورد عملکرد این نهاد پس از افزون بر سه دهه فعالیت برای رفع فقر در جامعه و نحوه مصرف کمک‎‎های مردمی دچار شبهه هستند و برخی نیز کمیته امداد را در اولویت کمک‎‎رسانی‎‎های خود اعم از صدقه، فطریه و کفاره و غیره نمی‎‎دانند.

وی معتقد است که اطلاع‌رسانی‏‏ها با توجه به جامعه گسترده تحت پوشش این نهاد انقلابی مي‌تواند در رفع شبهات و شفاف‌سازی بسیاري از موضوعات نقش موثري ايفا كند.

مقیمی به کمتر استفاده کردن کمیته امداد از امکانات دولتی نیز تاکید کرد و گفت: این تصور در جامعه ایجاد شده که بخشی از کمک‎‎های مردمی در زمینه مباحث رفاهی کارمندان این نهاد هزینه می‎‎شود هر چند که معتقدیم پرسنل کمیته امداد نیز همانند دیگر کارمندان دولت بايد از رفاه خوبی برخوردار باشند تا بتوانند به افراد تحت حمایت، خدمات مطلوبی ارائه کنند.

حقوق پرسنل كميته امداد از محل صدقات تامين نمي‌شود

البته "محمد اكبري" مدیر کل کمیته امداد استان نيز در اين باره تاکید کرد: برخلاف تصور و باور بسیار از افراد نه تنها حقوق پرسنل کمیته امداد بلکه حقوق(مستمری) مددجویان این نهاد نیز به هیچ وجه از محل صدقات و کمک‌های مردمی هزینه نمی‎‎شود بلکه از ردیف‏‏های بودجه دولتی تامین می‎‎شود و کمک‎‎های مردمی دقیقاً بر اساس نیات آنها هزینه می‌شود.

وي با بیان این که کار کمیته امداد فقط پرداخت مستمری به مددجویان نیست، افزود: شاید گستردگی و تنوع فعالیت‎‎ها و افتخارات این نهاد یکی از علل عدم انعکاس مناسب عملکرد کمیته امداد باشد، ضمن این که محدودیت‌هایی به لحاظ رعایت و حفظ کرامت انسانی مددجویان نيز در اين رابطه وجود دارد.

اکبری یکی از سئوالات رایج در جامعه را علت عدم مدیریت کمیته امداد بر فقر در طول فعالیت سه دهه گذشته آن دانست و در پاسخ به آن گفت: موضوع فقر در واقع هم رویش و هم ریزش دارد ولی تاکنون در کشور به دلیل برخی شرایط و مشکلات حاکم بر جامعه، رویش‎‎ها بیشتر از ریزش‎‎ها بوده یعنی ورودی و خروجی کمیته امداد، هم‌خوانی نداشته است.

وی همین موضوع را یکی از دلایل تلاش کمیته امداد برای توسعه و تقویت مشارکت‎‎های مردمی علی رغم تلاش برای برقراری این تعادل در جامعه ذکر کرد.

وی یکی از علل تغییر ساختاری و ارکانی کمیته امداد در سال جاری را ایجاد تحول در وضعیت سازمانی و ارتقای کیفی ارائه خدمات به نیازمندان جامعه دانست و افزود: علی‎‎رغم تمام تلاش‌‌ها برخی نواقص را نیز بر خود وارد می‎‎دانیم که امیدواریم با نقد فعالیت‎‎های کمیته امداد، در جهت رفع آنها برآییم.

اکبری از اقدامات صورت گرفته در این رابطه را انجام طرح‎‎های افکارسنجی در قالب منطقه‎‎ای و استانی ذکر کرد و گفت: معتقدیم که هر چه اطلاع‎‎رسانی و شفاف‎‎سازی در خصوص فعالیت‎‎ها و برنامه‎‎های کمیته امداد در جامعه بیشتر صورت گیرد، اعتمادسازی مردم نسبت به این نهاد بیشتر خواهد شد.

به گفته وی، هرچند ممکن است که این اعتماد در برخی جاها مخدوش شده باشد ولی سعی داریم که این اعتماد را تقویت نماییم، لذا از به چالش کشیده شدن استقبال می‎‎کنیم.

نظارت بر هزينه‌كرد صحيح صدقات و زكات مردم

اكبري با بیان این که صدقات مردمی در مباحثی مانند درمان، مسکن و ازدواج مددجویان مورد استفاده قرار می‎‎گیرد، افزود: حسابرسی و نظارت بر فعالیت‎‎های مالی کمیته امداد به مراتب بیشتر از سایر دستگاه‎‎های اجرایی است و به شدت بر هزینه کرد کمک‎‎های مردمی در نیات مورد نظر آنها دقت و نظارت می‎‎شود.

وی در همین رابطه به جمع‎‎آوری و هزینه‌کرد صدقات جمع‎‎آوری شده از ناحیه مردم اشاره کرد و گفت: این صدقات در بخش‎‎های مختلف برنامه‏‏ریزی شده به شکل ویژه هزینه می‎‎شود و در رابطه با مصرف آنها نظارت‎‎های خاصی وجود دارد.

اکبری همچنین از هزینه کردن زکات پرداختی مردم در همان محل‎‎هایی که از آنجا جمع آوری شده است خبر داد و گفت: این مبالغ در قالب کمک به محرومین محل یا در ایجاد طرح‎‎های عام المنفعه در همانجا هزینه می‎‎شود.

وی در مورد انتقادهای وارده در رابطه با فعالیت‎‎های کمیته امداد در خارج از کشور، اظهار کرد: فعالیت‎‎های این نهاد در خارج از کشور کاملاً متفاوت از داخل کشور و اغلب در زمینه ارائه خدمات آموزشی و مشاوره است.

مدیر کل کمیته امداد امام خمینی(ره) استان خاطرنشان کرد: کمک‌های مالی کمیته امداد در خارج از کشور تنها مربوط به کمک‎‎های مردمی خاص و امانی جمع آوری شده برای کشورهای مظلوم مسلمان در مناسبت‎‎های مختلف از جمله روز جهانی قدس، بروز حوادث طبیعی در کشورهای مسلمان و غيره با ابلاغ مقام معظم رهبری (مدظله العالی) است.

وي تاکید كرد: با توجه به دستورات شرع مقدس به هیچ وجه از صدقات مردم ایران جهت کشورهای دیگر مصرف نمی‌شود.

بالاترین سرانه پرداخت صدقات کشور در یزد

"سید جلال حسینی" معاون توسعه مشارکت‎‎های مردمی کمیته امداد استان نیز در این میزگرد با اشاره به 45 طرح مشارکت مردمی این نهاد، در مورد صندوق‎‎های جمع آوری صدقات در استان گفت: مردم استان یزد با پرداخت روزانه 20 تومان صدقه، بالاترین سرانه پرداخت صدقات را در کشور به خود اختصاص داده اند که این امر بیانگر اعتماد بالای مردم به این نهاد است.

وی با اشاره به وجود 181 هزار صندوق جمع آوری صدقات در استان شامل  10 هزار صندوق بزرگ و متوسط در معابر و اماکن عمومی و 171 هزار صندوق کوچک در داخل منازل که سالانه 15 تا 20 درصد رشد دارد، گفت: ماهانه 600 میلیون تومان کمک‎‎های مردمی از این شیوه جمع آوری می‎‎شود.

این مقام مسئول عنوان کرد: 50 درصد صدقات جمع آوری شده در استان یزد مربوط به مرکز استان و مابقی مربوط به سایر شهرستان‎‎ها است که تماما در خود همان شهرستان‏‏ هزینه می‎‎شود.

حسینی با بیان اینکه 13 هزار حامی نیکوکار کفالت سه هزار و 800 یتیم را در قالب طرح اکرام بر عهده دارند، افزود: در حالی که در استان یزد به ازای هر یتیم شش حامی وجود دارد این میانگین در کشور سه حامی برای هر یتیم است.

وی میزان مساعدت حامیان طرح اکرام ایتام را حدود چهار میلیارد تومان در سال عنوان کرد و اظهار کرد: 100 درصد این مبلغ به حساب ایتام استان واریز شده است.

معاون توسعه مشارکت‌های مردمی کمیته امداد امام خمینی (ره) استان با اشاره فعالیت 30 مرکز نیکوکاری در استان که 13 مرکز آن در شهرستان یزد قرار دارد، گفت: در راستای اجرای این طرح در نظر داریم که بخشی از کارهای کمیته امداد را به صورت پایلوت به سه مرکز نیکوکاری شهر یزد واگذار کنیم.

حسینی پیرامون نحوه هزینه زکات به وجود یک روحانی و مبلغ آشنا به مسائل و احکام مربوط به فریضه زکات در تمام شهرستان‎‎های استان اشاره کرد و گفت: تاکنون 90 درصد زکات جمع آوری شده صرف طرح‌های عام المنفعه و 10 درصد صرف نیازمندان می‌‌شد ولی از امسال 60 درصد برای نیازمندان و 40 درصد در طرح‎‎های عام المنفعه هزینه خواهد شد.