علی‌رغم قرن‌های متمادی فاصله بین ریشه‌های تاریخی دو رویداد قربان و غدیر، قرابت تقویمی این دو عید سعید و نهایتاً اتصال این دو مناسبت، به ایام محرم و حماسه حضرت سیدالشهدا(ع) از فرازهای پرمفهوم و شگفت تقویم اسلامی است. دو رویداد تاریخی، از نقطه‌نظر ابعاد وحیانی، مشترک هستند اما این، غدیر است که در سیر تاریخی خود، تاثیر واقعه قربان را پررنگ و بلکه تکمیل می‌کند. به عبارت دیگر، «قربان» بدون برخورداری از مفاهیم غدیر، تجربه نبوت پیمبری است که برای اثبات رسالت خود، باید فرزندش -عزیزترین داشته‌‌اش- را ذبح کند. تجربه‌ای که دست‌کم با استناد به متون تاریخی می‌توان گفت که تا سرزدن آفتاب ولایت اسلامی، تجلی اجتماعی چشمگیری نداشت و بیشتر، در قالب کرامات و روایات انبیای الهی، مطرح بود.
قرآن کریم، به وضوح بر نبوت اسماعیل(ع) تاکید دارد: وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِسْمَاعِيلَ إِنَّهُ كَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَكَانَ رَسُولًا نَّبِيًّا؛ و در این کتاب (آسمانى) از اسماعیل (نیز) یاد کن که او رسول و پیامبرى (بزرگ) بود.» (مریم/ 54)
به این ترتیب و با گذشت قرن‌ها، رسالت اسماعیل، به ذریه گرانقدر ایشان، حضرت محمد (ص) می‌رسد تا نبی مکرم اسلام، با تکمیل رسالت اسماعیلی و تسری آن به ساختارهای اجتماعی و سیاسی زندگی انسان، جامعه را در مسیر تعالی و ترقی هدایت کند. در این راه، دشواری‌های بسیار می‌بیند. خاکروبه بر سرش می‌ریزند، ساحرش می‌خوانند. نقشه قتلش را می‌کشند. دندان مبارکش را می‌شکنند. اما او رحمت‌اللعالمین و بزرگترین مصلح اجتماعی تاریخ بشر است و در مقابل جاهلیت خشن عرب، بی‌آنکه لحظه‌ای از پای بنشیند، با منطق عطوفت و مودت، نبوت خود را پی می‌گیرد. نبوتی که سینه‌به‌سینه و نسل‌به‌نسل، بر گستره کره خاکی، از آسیا گرفته تا آفریقای مرکزی و حتی بخش‌های مهمی از اروپا، پرتو می‌افکند اما با این حال و علی‌رغم گذشت 23 سال، این رسالت الهی و تاریخی ، هنوز کامل نیست. به این ترتیب، در سال دهم بعد از هجرت، آن‌گاه که در آخرین حج عمر شریف خود، « قربان» -این واپسین فریضه حج- را پشت سر می گذرد، دست تاریخ‌ساز علی (ع) را در غدیر خم و در میان مسلمانانی که همراه او از حج و قربانی فارغ شده‌اند، بلند کرده و ایشان را به عنوان ولی امت خود بر می‌گزیند. اما آن رسالت شگفت اسماعیلی که در آغاز از آن سخن گفته شد، هنوز به منصه ظهور نرسیده است. اینجاست که علی(ع) و فاطمه(س) و همچنین 10 فرزند بزرگوارشان، در مسیر هدایت فکری، اجتماعی و سیاسی جامعه اسلامی، عاشقانه و عارفانه، یکی پس از دیگری، از زلال چشمه شهادت می‌نوشند و وجود مبارک خود را قربان دوست می‌کنند. به عبارت دیگر این، مفهوم غدیر و استمرار انبیای الهی است که با میدان‌داری 14 برگزیده الهی، تاریخ را به سمت حقیقت و روشنایی پیش می‌بَرَد؛ که اگر جز این بود، امروز، واقعه عظیم «قربان» قربانی قصه‌پردازی‌های تاریخی شده بود و چیزی جز یک ماجرای دوردست و شیرین، از آن باقی نمانده بود.
در این میان، امام حسین(ع)، به عنوان شخصیت بزرگواری که نام و یادش، بیش از سایر ائمه هدی(ع) با فرهنگ شهادت عجین است، در کنار جد بزرگوارش اسماعیل(ع)، یکی از دو ذبیح‌الله بزرگ تاریخ است؛ البته با این تفاوت که اسماعیل، به خواست خدا، درست در آستانه فرود تیغ، جان سالم به در می‌بَرَد؛ تا اضطراب پدرش ابراهیم(ع) فرود آید. اما حسین(ع) بی‌آنکه لحظه‌ای تشویش و تردید بر دل راه دهد، خود، فرزندان و یاران بزرگوارش را یکی پس از دیگری، به قربانگاه می‌سپارد. صلی الله علیک یا اباعبدالله.
میراعتماد عمادی
مدیرکل روابط‌عمومی و بین‌الملل شهرداری تبریز