مردم ایران هر ساله با برپا کردن هیئتها و تکیه ها، عزاداریهای آیینی زیادی دارند و با پخش نذری میان مردم، سنت شریک شدن در نذری همدیگر را جدای از بیشتر کردن خلوص نیت آن، یک فرآیند اجتماعی و نشانه یک کار گروهی می کنند. بعضی افراد نذری خشک می‌دهند، اما اغلب غذای نذری را ترجیح می‌دهند. از میان انواع نذر، غذای نذری محرم و صفر، نذورات ایام فاطمیه و شب‌های احیا ماه رمضان در میان شیعیان شناخته شده‌تر است.
در این مطلب به معرفی و طرز تهیه انواع غذاهای نذری محرم و صفر می‌پردازیم.
شله زرد
«شله زرد» از مشهورترین و محبوب‌ترین انواع غذای نذری محرم و صفر است که برای مناسبت‌های مذهبی دیگر هم پخته می‌شود. مواد اصلی شله زرد شامل برنج نیم دانه (ترجیحا ایرانی)، شکر، زعفران و گلاب است که با پودر هل و خلال بادام پخته و تزیین می‌شود.
لوبیا پلو
لوبیا پلو یکی از اصیل‌ترین و پرطرفدارترین غذاهای ایرانی است که به عنوان نذری ماه رمضان و نذری ماه محرم در شهر‌های مختلف و به روش‌های متفاوت پخته می‌شود.
قیمه نجفی
اصالت غذای نذری «قیمه نجفی» به کشور عراق برمی‌گردد. این قیمه، بیشتر از آن که شبیه خورش قیمه ایرانی‌ها باشد، شبیه گوشت کوبیده آبگوشت ایرانی است. این غذای خوشمزه و مقوی معمولا به عنوان غذای نذری در ماه‌های محرم و صفر به خصوص در روز عاشورا، در شهر‌های نجف، کربلا و … پخته و بین مردم تقسیم می‌شود.
فرنی
شاید «فرنی» در نگاه اول شما را به یاد افطار یا سحری ماه رمضان بیندازد. ولی این دسر ساده و در عین حال خوشمزه به عنوان یک غذای نذری کم هزینه برای محرم و صفر هم بسیار پرطرفدار و به خصوص برای صبحانه نذری محرم متداول است. مواد اصلی فرنی هم بسیار ساده و در دسترس است.
حلوا
حلوا با آرد برنج، آرد گندم یا آرد سفید از جمله محبوب‌ترین دسر‌های خاورمیانه و به خصوص ایران است. در بسیاری از مناطق ایران از زمان‌های قدیم این دسر به عنوان پای ثابت مجالس ختم و دسر نذری عزاداریهای ماه محرم و صفر، ماه رمضان و فاطمیه شناخته شده است.
حلیم گندم با گوشت، مرغ یا بوقلمون
«حلیم» هم از انواع غذاهای نذری محرم و صفر و نذری ماه رمضان است که طرفداران زیادی دارد. حلیم شوشتری، حلیم تهرانی، حلیم مشهدی، حلیم زنجانی و حلیم نیشابوری از معروف‌ترین حلیم‌های ایرانی هستند که طرز تهیه مشابهی دارند و پای ثابت غذاهای نذری محرم و صفر هستند.
آش رشته
«آش رشته» هم از غذاهای محبوب و مشهور نذری محرم و صفر و نذری ماه رمضان و ایام فاطمیه است. طرز تهیه این آش رشته خوشمزه و دلچسب در شهر‌های مختلف تا حدی متفاوت است، ولی همه آن‌ها شباهت‌های بسیار زیادی در طعم و مزه به هم دارند.
آش شله قلمکار تهرانی
در زمان ناصرالدین شاه، برای درست کردن «آش شله قلمکار» هر چه که به دستشان می‌رسیده، در آش می‌ریختند؛ از گوشت گوسفند و انواع حبوبات گرفته تا چند مدل سبزی و ادویه‌جات معطر. به همین دلیل اهالی آشپزخانه دربار اسم این آش را «شله قلمکار» گذاشته بودند. این آش به خاطر محبوبیتش، جای خود را بین انواع غذای نذری محرم و صفر هم باز کرده است.
اگر چه آش شله قلمکار در اغلب شهر‌های ایران مثل اصفهان و تبریز هم پخته می‌شود، اما هنوز هم آش شله قلمکار تهرانی‌های قدیمی زبانزد خاص و عام است و به عنوان غذای نذری ماه رمضان هم بسیار محبوب است.
شله مشهدی
همان طور که در تهران و برخی دیگر از شهر‌های ایران آش شله قلمکار محبوب‌ترین آش برای نذری و مهمانی است، مشهدی‌ها هم یک آش محبوب به نام «شله مشهدی» دارند. این غذا معمولا به جز ایام محرم و صفر و ماه رمضان در بقیه ایام سال هم پخته می‌شود. نکته جالب آن هم، ریختن مقداری خورش قیمه روی آش است.
در واقع شله مشهدی برای مشهدی‌ها در مقام غذای نذری محرم و صفر حکم خورش قیمه و خورش قورمه سبزی را از نظر محبوبیت و فراوانی نذر دارد. گوشت راسته گوسفندی، حبوبات فراوان و دنبه از مشخصات این غذای نذری محبوب و خوشمزه و کشدار ماه محرم و صفر و غذای نذری ماه رمضان مشهدی‌هاست.
شیر برنج
«شیر برنج» بیشتر جزو انواع صبحانه نذری محرم و غذای نذری کم هزینه است که در ماه محرم و صفر و برای نذری ماه رمضان پخته می‌شود. همان‌طور هم که از اسم «شیر برنج» پیداست با شیر و برنج درست می‌شود. بهتر است در طرز تهیه آن هم از برنج ایرانی استفاده کنید تا هم عطر برنج بماند و هم خوب لعاب بیندازد و انسجام و چسبندگی داشته باشد.
گلاب، هل و دارچین هم به عنوان طعم و عطر‌دهنده به این غذا، به کار می‌روند. برای مطالعه طریقه درست کردن شیر برنج مرحله به مرحله و آشنایی با فوت و فن‌های آن می‌توانید روی لینک مقاله طرز تهیه شیر برنج کلیک کنید.
خورش قیمه
در تمام شهر‌های ایران، «خورش قیمه» طرفداران زیادی به عنوان غذای نذری محرم و صفر و نذری ماه رمضان دارد. معمولا خورش قیمه با سیب زمینی خلالی یا بادمجان سرخ شده سرو و تزیین می‌شود که روش اول در نذری‌ها متداو‌ل‌تر است.
قرمه سبزی
«قرمه سبزی» هم از جمله غذاهای نذری محرم و صفر است و به عنوان غذای نذری ماه رمضان و فاطمیه مشهور و متداول است. قورمه سبزی در شهر‌های مختلف ایران به شیوه‌های متفاوتی پخته می‌شود. از شمال تا جنوب کشور، این غذا را با سبزی‌های متنوع و مواد مختلفی درست می‌کنند که البته پایه و اساس تمام آن‌ها هم یکی است.
اما مهم‌ترین اصل در پخت قورمه سبزی، جا افتادن آن است و موادی که در آن به کار می‌برید باید از نظر مقدار و نسبت طبق اصول پخت قورمه سبزی مجلسی و رستورانی باشند.
خورشت سبزی اهوازی
«خورشت سبزی» اهوازی‌ها همان قورمه سبزی یا خورش قورمه سبزی است که البته تفاوت‌هایی در پخت و ترکیب سبزی آن با قورمه سبزی سایر شهر‌ها وجود دارد. در واقع سبزی که در این خورش به کار می‌رود کمی با سبزی قورمه بقیه شهر‌ها فرق می‌کند.
اهوازی‌ها، خورشت سبزی را به عنوان یک غذای نذری متداول در ماه‌های محرم و صفر و یک غذای نذری ماه رمضانی در لیست غذاهای نذری ماه محرم و رمضان جا داده‌اند و برای برآورده شدن حاجات خود، همراه با برنج، تهیه و بین نیازمندان یا عزاداران امام حسین (ع) تقسیم می‌کنند.
خورشت فسنجان
«خورش فسنجان» هم از غذاهای محبوب اصالتا شمالی است که در شهر‌های مختلف به شیوه‌های متفاوتی طبخ می‌شود. علاوه بر این خورش فسنجان در شهر‌هایی مثل تهران و رشت به عنوان غذای نذری محرم و صفر و غذای نذری ماه رمضان تهیه می‌شود. مواد اصلی آن هم گردوی خرد شده، مرغ، گوشت تکه‌ای یا گوشت قلقلی هستند که با رب انار و ادویه‌های دیگر ترکیب و پخته می‌شوند. خورش فسنجان حسابی باید به روغن بیفتد و البته باید این ترفند را بلد باشید.
آبگوشت متنجنه یا مطنجنه کرمانی
بد نیست بدانید که مشهورترین نذری کرمانی‌ها «آبگوشت متنجنه» است. کرمانی‌ها از قدیم «آبگوشت متنجنه» را به عنوان غذای نذری ماه محرم و صفر طبخ می‌کرده‌اند، شاید به همین دلیل به آبگوشت متنجنه «آبگوشت امام حسینی» هم می‌گویند. این آبگوشت، شباهت زیادی به آبگوشت یخنی دارد.
در طرز تهیه آبگوشت امام حسینی هم از گوشت، لوبیا چیتی و نخود به همره سبزی‌های معطر مثل ترخون، شنبلیله و جعفری و ادویه‌ها و طعم دهنده‌های دیگر استفاده می‌شود. برای مطالعه طریقه درست کردن آبگوشت متنجنه یا مطنجنه خوشمزه و مجلسی کرمانی و آشنایی با ترفند‌های تهیه این غذای نذری می‌توانید به مقاله طرز تهیه آبگوشت متنجنه مراجعه کنید.
قیمه نثار قزوین
اگر به این فکر می‌کنید که نذری چی بدم که هم خوشمزه باشد و هم لوکس و مجلل، پیشنهاد ما «قیمه نثار» است. این غذای قزوینی یک گزینه بی‌نظیر برای نذری ماه رمضان و نذری محرم است که بدون شک همه افراد از خوردن آن لذت می‌برند.
در فهرست انواع غذای نذری قزوینی‌ها، «قیمه نثار» بیش از دیگر غذا‌ها به چشم می‌خورد، البته رسم است که این غذای مجلسی قزوینی عموما در مجالس شادی، عزا و شب تحویل سال طبخ می‌شود.
برای پخت قیمه نثار هم گوشت گوسفندی، خلال بادام و پسته، گلاب، ادویه مخصوص قیمه نثار و کره به همراه دیگر ادویه‌ها لازم است.
خورش آلو ترش سمنانی
«خورش آلو سمنانی» یکی از انواع غذاهای نذری در ماه‌های محرم و صفر به خصوص برای نذری روز عاشورا و تاسوعا در شهر سمنان است. معمولا این خورش در مراسم عزاداری با برنج سرو می‌شود. البته خورش آلو ترش مختص مراسم مذهبی و ماه‌های عزاداری نیست و در مهمانی‌ها و دور همی‌ها هم طبخ می‌شود.
عدس پلو
«عدس پلو» از آن غذا‌هایی است که در ماه محرم و صفر و ماه رمضان و ایام فاطمیه به عنوان غذای نذری طبخ می‌شود.
در لیست غذاهای نذری عدس پلو یکی از ساده‌ترین غذاهای نذری محرم و نذری ایام فاطمیه است. این غذا معمولا یا کشمش و گوشت چرخ کرده یا کوفته قلقلی طبخ می‌شود. برای خوش عطر کردن عدس پلو نذری هم برخی از پودر زیره یا دارچین استفاده می‌کنند.
شکر پلو شیرازی
مشهورترین غذای شیرازی‌ها برای غذای نذری محرم و صفر «شکر پلو» است. البته این غذا در مهمانی‌های مجلسی و منوی رستوران‌های شیراز هم جای خود را باز کرده است. در این غذا به جای نمک از شربت شکر استفاده می‌شود و در اصل برنج طعم شیرین دارد. شکر پلو با قیمه سرو می‌شود.
بریون
در کنار گوشت و لوبیا، یکی از انواع غذای نذری محرم و صفر و نذری ماه رمضان در شهر اصفهان «بریون» است که در لیست غذاهای نذری اصفهان یک غذای نذری بسیار محبوب محسوب می‌شود. این غذای لذیذ با گوشت گوسفندی، دنبه، زعفران و ادویه‌های مختلف تهیه می‌شود.
بریون معمولا به صورت نونی سرو می‌شود. طرز تهیه بریون هم چندان سخت نیست و به راحتی می‌توانید آن را در منزل تهیه کنید.
دیگچه مشهدی
«دیگچه مشهدی» از جمله مشهورترین و محبوب‌ترین دسر‌های ایرانی با ریشه مشهدی است. این دسر خوشمزه که معمولا مثل شله مشهدی در ماه‌های رمضان و محرم و صفر پای ثابت نذری‌ها است. در سایر ایام سال هم برای مناسبت‌های مختلف و نیز دسر مهمانی طرفداران خودش را دارد.
دیگچه مشهدی یک دسر مقوی با پایه برنج است که هم با زعفران به صورت تک رنگ تهیه می‌شود و هم به صورت دو رنگ و سه رنگ.
آش ماش
«آش ماش» یکی از خوشمزه‌ترین و در عین حال مقوی‌ترین آش‌های ایرانی است. این آش با مواد مختلفی درست می‌شود و در شهر‌های مختلف، دستور پخت متفاوتی دارد. در بسیاری از شهر‌ها در ماه‌های محرم و صفر و ماه رمضان به عنوان غذای نذری «آش ماش» درست می‌کنند.
برای درست کردن آش ماش، ماش را بعد از پاک کردن بشویید و به مدت ۶ تا ۸ ساعت در مقداری آب خیس کنید. در این مدت چند بار، آب آن را عوض کنید تا نفخ آن گرفته شود. ۳ عدد پیاز را پوست بگیرید و به صورت خلالی باریک خرد کنید. در یک قابلمه به میزان کافی روغن بریزید و بعد از داغ شدن، پیاز‌ها را سرخ کنید تا کاملاً طلایی و سبک شوند.
آش سبزی
به عنوان یک غذای نذری ساده و کم هزینه «آش سبزی شیرازی» با عطر و طعم بی‌نظیر هم با گوشت و هم بدون گوشت درست می‌شود و اگر گذرتان به شیراز افتاده باشد در مغازه‌های فروش آش و حلیم حتماً چشم‌تان به دیگ آش سبزی هم خورده است.
این آش در ماه محرم و صفر نیز به عنوان غذای نذری طبخ می‌شود و از محبوب‌ترین انواع آش در شهر‌های شیراز و آبادان است. برای درست کردن آش سبزی باید حبوبات را از شب قبل خیس کنید و چند بار آب‌شان را عوض کنید. قبل از هر چیز حبوبات را بپزید. بهتر است ابتدا نخود و لوبیا را بپزید، چون از عدس دیرتر می‌پزند.
سپس در یک ساعت پایانی پخت آش، عدس را هم اضافه کنید. سبزی آش که همان تره است را هم پاک کنید و بشویید و وقتی خشک شد ریز خرد کنید. در این فاصله گوشت را در یک قابلمه جداگانه با یک عدد پیاز درشت و نمک، فلفل و زردچوبه بپزید.
آش گندم یزد یا آش امام حسین(ع)
«آش گندم» غذای نذری محرم و صفر و ماه رمضان در شهر یزد است. این نذری خوشمزه و البته مقوی در شهر‌های مختلف پخته می‌شود، ولی در طرز تهیه آش گندم یزدی‌ها، از گوشت استفاده نمی‌شود و مواد اصلی آن شامل سبزی آش و حبوبات است. هر چند طرز تهیه این آش با آش رشته به هم تا حدی شبیه است، ولی تفاوت‌هایی هم دارند که آن‌ها را از هم متمایز می‌کند.
در طرز تهیه آش گندم یزد به صورت اصلی و سنتی، از گوشت استفاده نمی‌شود. ولی می‌توانید بنا به سلیقه خودتان، تکه‌های گوشت قرمز یا کوفته قلقلی در آن به کار ببرید.
شامی گیلانی
«شامی پوک» یکی از خوشمزه‌ترین غذاهای استان گیلان است که اهالی گیلان از این غذا به عنوان نذری در ماه محرم و رمضان نیز استفاده می‌کنند
کشمش پلو مازندرانی
«کشمش پلو»، «ممیج پلا» یا «طام‌پلا (طعام‌پلا)» غذای مخصوص نذری ایام محرم در شمال کشور، به ویژه مازندران و شهر بابل است. این غذا در مناطق مختلف، نام‌ها و دستور‌های پخت مختلف دارد، ولی در همه آن‌ها از مواد اولیه مشترکی مثل برنج، گوشت (گوسفندی، اردک یا مرغ)، کشمش، کره محلی و گاهی زیره به عنوان ادویه استفاده می‌شود.
همان‌طور که اشاره کردیم، کشمش پلو مازندرانی را می‌توان با انواع گوشت‌های مختلف تهیه کرد، البته با گوشت گوسفند، به خاطر چرب‌تر بودن گوشت، خوشمزه‌تر خواهد شد، ولی برای نذری محرم کشمش پلو مازندرانی را بیشتر با مرغ سرو می‌کنند.
