به گزارش تابناک قزوین، «اگر باران به کوهستان نبارد به سالی دجله گردد خشک رودی». حتما این بیت شعر از سعدی را در جایی شنیده اید که حکایت وضعیت قرمز «آب» در استان قزوین هم بی شباهت به این بیت شعر نیست.
ماجرا از آنجا آغاز می شود که فیروز قاسم زاده سخنگوی صنعت آب چند روز پیش در خبری اعلام می کند: 5 استان در سال آبی ۱۴٠۲-۱۴٠۱ بالای 30 درصد کاهش بارش داشته‌اند و در وضعیت قرمز آبی هستند که شامل استان‌های تهران، قزوین، سیستان و بلوچستان، هرمزگان و خراسان رضوی می شود و به لحاظ کاهش بارش‌ها و تداوم سال‌های خشک، ورودی سدها و آب‌خوان‌های آنها نیز پایین بوده است.
به گفته وی، ۱۴ درصد کاهش بارش‌ها در سال آبی ۱۴٠۲ - ۱۴٠۱ نسبت به سال‌های نرمال، درست بعد از دو سال بسیار کم‌آب و خشک، باعث شده به شدت رودخانه‌های ما کم‌آب شود.
با توجه به اتفاق ناگواری که برای وضعیت منابع آبی استان قزوین رخ داده، این سوال به ذهن متبادر می‌شود که علت و ریشه کم آبی و بحرانی شدن این وضعیت چیست و چه عواملی در بروز آن دخیل بوده است؟ آمارهای هواشناسی درباره میزان بارش‌ها بیانگر چیست و چه وضعیتی را نشان می دهند.
اقدام مسوولان برای رفع بحران وضعیت قرمز آبی استان چیست که از سوی یک مسوول کشوری این موضوع چالشی و مهم، مطرح و رسانه ای می شود؟ راه برون رفت از این بحران چیست و اگر تدبیری نشود چه بلایی بر سر آب و مردم استان خواهد آمد؟
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان قزوین در این رابطه به خبرنگار فارس می گوید: با توجه به اینکه در دو سال گذشته بدترین وضعیت خشکسالی را در استان قزوین و به صورت متناوب و پشت سر هم داشتیم، سبب شده که بخش اعظمی از منابع آبی که هر ساله توسط بارش‌های نرمال اتفاق می‌افتاد، را از دست بدهیم. طبق آماری که سازمان هواشناسی کشور ارائه می‌داد، قزوین جزو استان‌هایی بود که کمترین بارش‌ها را نسبت به گذشته و حتی در دراز مدت داشته است و در مقطعی هم بعد از گیلان و مازندران، سومین استان از نظر خشکسالی بوده است.
منصور ستوده با بیان اینکه خشکسالی رخ داده در استان قزوین در میزان منابع آبی تاثیر گذاشته است، می افزاید: از تاثیرات این امر می‌توان به کاهش سطح آب بیشتر چاه‌ها و درخواست کف شکنی و لایروبی و تعمیر چاه های آب شرب، کاهش آبدهی برخی قنوات به صورت فاحش و درخواست‌های مردمی مبنی بر کمبود آب و جابجایی قنوات، کاهش آبدهی یا خشک شدن برخی چشمه‌ها و درخواست درخواست‌های مردمی برای استفاده از آب چاه‌ها یا آب‌های سطحی که البته قابلیت استفاده نداشت و کاهش آوردهای سالانه رودخانه‌ها طبق محاسبات اشاره کرد که باید با برنامه‌ریزی در زمینه آب شرب، صنعت و کشاورزی کمبودهای آب جبران شود.
به گفته وی، از دلایل کاهش میزان منابع آبی می‌توان به افزایش برداشت آب از چاه‌های کشاورزی غیرمجاز و برداشت از چاه‌های کشاورزی مجاز بیشتر از پروانه صادره اشاره کرد که طبق مصوبه آمایش سرزمینی از لستقرار صنایع پرآب طلب در استان جلوگیری خواهد شد. البته صنایع هم باید روش برداشت آب از چاه‌های موجود خود را تغییر دهند و از پساب تصفیه شده استفاده کنند و کمتر از چاه های موجود خود برداشت کنند.
نکته قابل ذکر این است که در سال‌های گذشته برای همه استانها یک برنامه سازگار کم آبی توسط وزارت نیرو، جهاد کشاورزی، سازمان برنامه و بودجه و سایر وزرا تنظیم شده و در هر استانی بر اساس پتانسیل‌ها و میزان منابع و مصارف برنامه‌ریزی در بخش‌های مختلف اعم از آب شرب، صنعت و کشاورزی برنامه‌ریزی شده که در یک افق مشخص در قالب برنامه هفتم توسعه صرفه‌جویی انجام شود.
در بخش صنعت هم قرار است حدود ۱۲ میلیون متر مکعب صرفه‌جویی آب صورت گیرد که امسال در بند عین تبصره ۸ بودجه ۱۴۰۲ استان قزوین یک موضوعی مطرح شده و اینکه قرار است صنایعی که قبلاً مصارف آب آنها زیاد بود و یا از منابع آب زیرزمینی یعنی چاه استفاده می‌کردند طی برنامه زمانی مشخص ( اگر از صنایع غذایی نباشند) از پساب تصفیه خانه‌ها استفاده کنند. لیست این صنایع طی جلسات مختلف با سازمان صمت، شرکت های آب منطقه ای و آبفای استان قزوین و شرکت شهرک‌های صنعتی استان استخراج و مشخص شده که واحدها از کدام تصفیه خانه، خطوط خود را اجرا و در آینده از پساب آنها که بازچرخانی شده، استفاده کنند و از میزان مصارف آب چاه‌ها بکاهند و نسبت به پلمپ چاه ها اقدام کنند.
اقدامی که مسوولان شرکت آب منطقه ای استان قزوین انجام داده اند این است که با همکاری شرکت آبفای استان قزوین هر زمان که به شرکت آب منطقه‌ای اعلام می‌شد چاه‌ها دچار مشکل و یا کم آبی شده‌اند، بازدیدهای کارشناسی صورت می‌گرفت و نسبت به صدور مجوز حفر چاه های جدید و لایروبی چاه های موجود آب شرب اقدام می‌شد. همچنین در راستای کاهش الگوی مصرف در زمینه آب شرب برنامه‌ریزی صورت گرفت و تابستان با کمترین چالش آبی سپری و اجازه داده نشد در زمینه آب شرب، مشکل حاد و بحرانی در استان رخ دهد. البته لازم به ذکر است طبق اخبار واصله به فارس، به برخی روستاها در تابستان با تانکر آبرسانی شده است.
طبق اذعان ستوده، با توجه به تامین آب شرب ۳ تا ۴ استان از سد طالقان و به رغم محدودیت‌های زیادی که در زمینه اختصاص آب از این سد برای شبکه آبیاری دشت قزوین وجود داشت، با همکاری وزارت نیرو حدود ۹۰ میلیون مترمکعب آب با توجه به شرایط خشکسالی برای کشاورزان، تامین و تحویل آنان شد.
بیش از یک سال در قزوین بارش نداشتیم
یوسف شیخ الملوکی مدیرکل هواشناسی استان قزوین نیز در گفت و گو با خبرنگار فارس با اشاره به آمار ۳۰ ساله از وضعیت بارندگی‌ها طبق آمار ارائه شده کشوری، می گوید: با بررسی دوره آماری ۳۰ ساله اخیر در کشور مشاهده می‌کنیم که در تعدادی از سال‌ها بارندگی‌ها فراتر از نرمال بوده، در برخی از سال‌ها بارندگی‌ها نرمال بوده و در بعضی از سال‌ها هم میزان بارندگی ها کمتر از نرمال بوده که باید گفت تعداد سال‌هایی که بارندگی ها کمتر از نرمال بوده، بیشتر از سال‌های ترسالی بوده است، یعنی در زمینه بارش در ۳۰ سال گذشته وضعیت خوبی را نداشته‌ایم.
وی به نکته قابل تاملی اشاره و اذعان می کند: در سه سال گذشته به طور متوالی با خشکسالی دست و پنجه نرم کرده ایم و شاهد کاهش بارندگی‌ها در این مدت بوده‌ایم. در واقع در این سه سال بیش از یک سال در استان قزوین اصلاً بارش نداشته‌ایم چرا که بارندگی نرمال در استان بین ۳۰۷ تا ۳۱۰ میلیمتر است اما با سرجمع بارندگی‌ها در این ۳ سال، حدود ۱۴۵ میلیمتر در استان کاهش بارندگی داشته ایم. البته مصارف آب اعم از صنعتی، کشاورزی و آب شرب هم در این سه سال بسیار بالا بوده و مشخص است که استان قزوین در وضعیت قرمز «آبی» قرار گیرد.
جالب اینجاست که مجموع کمبود بارش طی سه سال زراعی گذشته تقریباً برابر ۳۴۲ میلیمتر بوده که بیش از بارش یک سال کامل زراعی می باشد.
آمار جدول اطلاعات پهنه ای بارش استانها و کشور نشان می دهد از ابتدای سال آبی جاری تا ۳۱ شهریور ماه امسال، بارش سال آبی استان قزوین ۱۷۲/۲ میلی متر بوده در حالی که بارش بلندمدت ۳۰۷/۱ میلی متر است که میزان بارش در مقایسه با سال گذشته منفی ۹/۵ میلی متر و منفی ۵/۲ درصد بوده و در مجموع درصد تامین بارش سال آبی جاری ۵۶/۰ بوده است.
به گزارش فارس، نکته مهم اینکه چرا قزوین در کنار چهار استان دیگر در وضعیت قرمز قرار گرفته این است که کارشناسان بر اساس داده‌هایی همچون میزان رطوبت که طی سال زراعی گذشته و سال‌های گذشته از جو اخذ شده، وضعیت رطوبت خاک، نحوه وضعیت بارندگی، فشار به سفره‌های زیرزمینی، چگونگی وضعیت دشت و غیره به این نتیجه رسیده اند قزوین در وضعیت قرمز آبی قرار گرفته است.
کارشناسان معتقدند اگر بخواهیم در مقیاس بزرگتر به علت وضعیت قرمز آبی استان بنگریم باید به تغییر اقلیم در دنیا اشاره کنیم که به گرم شدن کره زمین است و تولید زیاد گازهای گلخانه‌ای باز می‌گردد.
استان قزوین هم جزئی از کل محسوب می‌شود و یعنی تولید گازهای گلخانه‌ای در استان توسط واحدهای مختلف، وسایل محرکه موتوری و خودرویی غیر استاندارد و تمام رفتارهای نادرست ما در بحرانی شدن آب استان تاثیرگذار است و از عوامل و پیامدهای مهم محسوب می‌شوند که سبب شده در سه سال گذشته با خشکسالی مواجه شویم.
به گزارش فارس، به نظر می رسد برخی از مسوولان باید به این سوالات پاسخ شفاف و روشنی بدهند که نوع سوخت در صنایع و خودروها در استان قزوین چه وضعیتی دارد؟ مازوتی که در نیروگاه استفاده می‌شود درجه چند است؟ آیا در زمان استفاده از مازوت، فیلتر هم در نیروگاه استفاده می‌شود؟ آیا زمانی که کارخانه سیمان فعال است دارای فیلتر است تا هوا را تصفیه کند؟ و اینکه آیا وسایل متحرک همچون خودرو، چه میزان گاز تولید می‌کند و تا چه حدی استاندارد است؟ که می‌توان با پاسخ شفاف و روشن مسوولان، به ریشه برخی از علل کم آبی در استان دست یابیم.
شیخ الملوکی معتقد است، گازهایی همچون مونوکسید کربن، دی اکسید کربن، گوگرد و دی اکسید گوگرد گازهای گلخانه‌ای هستند که وقتی داخل جو می‌روند اجازه نمی‌دهند امواجی که از زمین دارد به سمت بالا متشعشع می‌شود از جو خروج پیدا کند، بنابراین در جو محبوس می‌شود و جو و کره زمین را گرم می‌کند.
امیدواری برای ترسالی با ال نینو
حال این سوال مطرح می شود آیا امسال پدیده ال‌نینیو در کشور رخ می دهد؟ که البته باید بدانیم این پدیده به طور ساده عبارت است از یک رخداد اقلیمی کلان که در اثر رها شدن انرژی انباشته در بزرگترین حوزه اقیانوسی جهان یعنی جنوب اقیانوس آرام رخ می‌دهد. نشانه اولیه آن هم تغییر جهت جریان آب‌های سرد و گرم و همچنین بادهای این منطقه است.
شیخ الملوکی بیان می کند: وقتی دمای سطح آب اقیانوس آرام از میانگین دما بالاتر می‌رود و سطح آب اقیانوس گرم می شود، پدیده النینو اتفاق می‌افتد که در حال حاضر آب اقیانوس در حال گرم شدن است و با ایران ۲۰ هزار کیلومتر فاصله دارد. اگر این مهم با دیگر پارامترها کنار هم قرار بگیرد وضعیت جوی کشور ما را مطلوب می کند و سبب می شود بارندگی‌ها و یا یک ترسالی خوبی را داشته باشیم که امیدواریم امسال، سال ترسالی باشد.
تدبیر مسوولان چیست؟
بنابراین گزارش فارس، با توجه به بحرانی شدن وضعیت آبی استان قزوین راه چاره چیست و چه اقداماتی باید صورت گیرد و مسوولان برای خروج از وضعیت قرمز آبی استان چه برنامه تدوین شده و عملیاتی در دستور کار باید قرار دهند؟
مدیرکل هواشناسی استان قزوین می گوید: در خصوص دشت قزوین مسوولان استانداری در حال انجام اقداماتی هستند که اداره کل هواشناسی استان قزوین هم عضوی از پروژه آنهاست اما لازم است همه دستگاه ها پای کار آیند و برای خروج از وضعیت قرمز آبی، همفکری کرده و تدبیر لازم را بیندیشند؛ از سویی باید مشاور اخذ شود و با حضور مهندسین متخصص وضعیت دشت قزوین بررسی و این دشت را نجات دهند.
شیخ الملوکی همچنین می گوید: مهار آب‌های سطحی هم باید در دستور کار مسوولان قرار گیرد تا بتوان از این آب‌ها و دیگر منابع آبی استان قزوین برای استفاده مطلوب بهره برد و در واقع می بایست حرکت مسوولان استان قزوین را به سمت مدیریت بهینه و درست مصرف آب در زمینه کشاورزی، صنعتی و آب شرب هدایت کرد.
توضیح ستوده مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان قزوین هم این است که با توجه به برگزاری جلسات کارگروه احیای دشت قزوین و استفاده از ظرفیت اساتید دانشگاه برجسته دانشگاه در این جلسات، سیاستگذاری‌های لازم برای احیای دشت در حال انجام است و همچنین جلسات شورای حفاظت منابع آب و نیز جلسات مدیریت بحران در خصوص آب شرب با محوریت استانداری برگزار می شود.
وی می گوید: شرکت آب منطقه‌ای استان قزوین در مواردی که پتانسیل آب‌های سطحی وجود داشته باشد، مطالعاتی را انجام می‌دهد و با برنامه‌ریزی از حداکثر آب‌های سطحی بهره خواهد گرفت که مطالعات تکمیلی سد بورمانک در منطقه طارم در حال انجام است و آب‌های سطحی که وجود دارد مهار خواهد شد. البته برای دیگر سدهای استان هم مطالعاتی در دستور کار قرار دارد.
به گزارش فارس، وضعیت آبی استان قزوین با توجه به فرونشست ها، کاهش سطح چاه های آب، بیابانی شدن دشت الله آباد و حال ناخوش دشت قزوین اصلا مطلوب نیست و لازم است مسوولان استان قزوین با همفکری و هماهنگی لازم برای خروج از وضعیت قرمز آبی استان تدبیر لازم را بیندیشند و از مسوولان کشوری برای حل مشکل، مساعدت و مطالبه گری درست داشته باشند تا بیش از این استان آسیب نبیند چرا که فردا دیر است.
منبع/فارس