به گزارش تابناک : برابر با 12 ماه شمسی در تقویم به همان تعداد نیز ماههای مازندرانی از گذشته باقی مانده است که ارکه ما (arkeh ma) مصادف با ماه فروردین ، دما (dema) مصادف با ماه اردیبهشت ، وهمن ما (vahmeneh ma) مصادف با ماه خرداد ، عید ما (aydeh ma) مصادف با تیر ماه ، فردینه ما (ferdineh ma) مصادف با مرداد ماه ، کرچه ما (kercheh ma) مصادف با شهریور ماه ، هره ما (hareh ma) مصادف با ماه مهر ، تیره ما (tireh ma) مصادف با ماه آبان ، ملاره ما (melareh ma) مصادف با ماه آذر ، شروینه ما (shervineh ma) مصادف با ماه دی ، میره ما (mireh ma) مصادف با ماه بهمن و اونه ما (oneh ma) با ماه اسفند است .
سیزده شو یا 13 تیره ماه که با پیوست و سابقه تاریخی اقدام حماسی کمانگیر مازنی به نام آرش همراه است ، همان اقدامی که بواسطه انداختن تیر از کمان وی مرز میان 2 کشور ایران و توران مشخص شد .
قدرت افسانه ای آرش کمانگیر در کشیدن زه کمان و رها شدن با قدرت تیر را مردم مازندران ارج می نهند و در سالروز این اقدام پهلوانانه با برگزاری یکسری برنامه ها و آیین ها آن را جشن می گیرند .
در ایران درآغاز هر ماه جشن برگزار می شد بطوریکه جشن های دوازدگانه در ایران باستان رواج داشت هر چند از آن جشن ها اکنون اثر آنچنانی باقی نمانده و اما در مازندران هنوز ردپایی از جشن تیرگان با نام تیره ماه سیزده شو (شب سیزده تیره ماه ) باقی مانده و به باد فراموشی سپرده نشده است .
*** آیین های سیزده شو
لال زن شو را می توان اصلی ترین و جذاب ترین بخش در برگزاری آیین سنتی جشن تیرگان نام برد بدینصورت که فردی خوش قدم با لباس مبدل به عنوان "لال " که نمی بایست حرف بزند ، وارد خانه می شود و با "شیش " (ترکه) که به دستش دارد به آرامی به افراد می زند .
این اعتقاد و باور قدیمی که ترکه خوردن از لال ، شگون دارد و اگر لال به سراغ زنان نازا ، دختران دم بخت و درختان بی میوه برود و با زدن شیش به آنها سال آینده مشکلشان رفع خواهد شد همه در انتظار حضور لال یا همان ترکه خوردن از وی هستند .
همراه با حضور لال در این دورهمی ها ، اشعاری به زبان محلی توسط اهالی منزل بدینصورت خوانده می شود :
لال اِنه لال اِنه، آواز محلی سیزه شو
لال اِنه لال اِنه ، پار بورده امسال اِنه
پار بورده امسال اِنه ، مهمانِ پارسال اِنه
سرخانِ سوار اِنه ، مه مارِ برار اِنه
پخت نان و شیرینی های محلی همچون کماج و بادونه به عنوان بخش دیگری از مراسم هایی است که در سیزده شو برگزار می شود و دورهمی های خانوادگی در این شب با این خوراکی ها رنگ و بوی سنت ها را به خود می گیرد.
فال گوش ایستادن زنان به عنوان بخشی از آئین و رسوم این جشن سنتی مازندران توسط زنان به هنگام غروب برگزار می شود .
زنان در کوچه می ایستند و به اولین سخنانی که از رهگذران کوچه می شنوند ، توجه می کنند و با خود آن را سنجیده و تعبیر می کنند و اگر حرف بدی بود برای آن متأسف می شوند و اگر هم سخن خوبی بشنوند آن را به فال نیک می گیرند .
حضور کودکان کیسه به دست بر روی پشت بام منازل و انداختن آن به پایین خانه ها به صاحبخانه یادآوری می کند که کودکان نیز باید از خوراکی های سفره آنان متنعم شوند و کیسه آنها را از آن خوراکی ها پر می کنند .
یکی از پژوهشگران فرهنگ بومی مازندران در خصوص سابقه آیین سیزده شو به خبرنگار ایرنا گفت : این آیین به منظور پاسداشت کار حماسی آرش ، کمانگیر مازندرانی که با پرتاب تیر مرز ایران را مشخص کرد ، برگزار می شود .
فرهود جلالی با اشاره به اینکه مردم مازندران در این شب برنامه ها و آداب خاصی را اجرا می کنند ، افزود : این آداب و رسوم همچنان توسط مردم این استان بویژه روستاییان برگزار می شود .
وی از ویژگی مهم برگزاری این آداب و رسوم را دورهمی های خانوادگی ذکر کرد و ادامه داد : در این شب مردم مازندران سعی می کنند با حضور در منزل بزرگان فامیل و خاندان علاوه بر سرکشی از آنان شبی خاطره انگیز را در کنار آنان رقم زنند .
این پژوهشگر فرهنگ بومی مازندران گفت : حضور فردی که با رنگ چهره خود را سیاه کرد و شیش ( چوب نازک درختان ) به دست در این دورهمی را می توان نمادی از این آیین سنتی ذکر کرد .
وی افزود : این شیش در دست لال در فرهنگ عامه مازندران نماد شگون است به آرامی بر دختران و پسران جوان و دم بخت زده می شود.
به گفته جلالی قصه گویی و بیان داستان های افسانه ای از دیگربرنامه هایی است که در دورهمی های خانوادگی سیزده شو توسط مازندرانی ها برگزار می شود .
وی با اشاره به نفوذ و رسوخ ابزار و وسایل ارتباط جمعی در حوزه فضای مجازی همچون تلگرام که باعث فاصله میان افراد در جمع خانواده ها شده است ، ادامه داد : باقی ماندن ردپایی از برگزاری آیین های سنتی همچون سیزده شو که با محوریت دورهمی ها است می تواند در گرم نگه داشتن کانون خانواده ها تاثیر داشته باشد .
منبع : ایرنا