به گزارش تابناک ارومیه،مدرک گرایی در کشور ریشه اجتماعی و فرهنگی دارد.گرچه یکی از شاخصه های جایگاه اجتماعی ،تحصیلات میباشد. اما تحصیلات همه موجودیت یک فرد در جامعه نیست.
در جامعه امروزی ما تحصیلاتی که همراه با تجربه و مهارت نباشد،بتدریج جایگاه خود را از دست میدهد.چراکه از یک سو دولت باید فشار ایجاد کاربرای فرد را تحمل کند و از سوی دیگر چرخ های تولیدی که قرار است با دستان ماهر افراد جامعه بچرخد ،به همین دلیل یا نمی چرخد و یا بکندی میچرخد.
اکنون بسیاری از بیکاران تحصیل کرده ،اشخاصی هستند که بدلیل نداشتن تجربه کار در بازار کار جایگاهی ندارند.
انتظار تعیین جایگاه اشخاص براساس مدرک برای خود فرد نیز مشکلات روحی و روانی به همراه دارد.شخصی که دارای مدرک تحصیلی دانشگاهی میباشد انتظار دارد تا شغلی همطراز با آن پیدا کند و این انتظار نشات گرفته از همان فرهنگ پشت میز نشینی و داشتن کار دولتی است.
در صورتیکه جذب نیروی انسانی در ارگانهای وابسته به دولت از یک ظرفیت مشخصی برخوردار بوده و برای دولت استخدام همه متقاضیان دولت مقدور نیست .در نتیجه بیکار ماندن شخص تحصیل کرده علاوه بر خود شخص برای اطرافیان وی نیز مشکل آفرین میشود.
دکتر فریبرز نوری، استاد دانشگاه و جامعه شناس در این باره می‌گوید: علل مختلفی برای رشد مدرک‌گرایی در کشور می‌توان بیان کرد. فاصله طبقاتی و جایگاه اجتماعی یکی از آن دلایل است. متأسفانه در کشور ما افراد بیشتر با توانایی و استعدادهایشان ارزیابی نمی‌شوند، این روزها همه جا بحث مدرک مطرح است، حتی در مشاغلی که به نظر نمی‌رسد مدرک تحصیلی لازم باشد، گزینش و شایستگی افراد براساس مدرک تحصیلی است.
به گفته وی، افزایش شمار افراد مدرک دار در هیچ کشوری، مشکلی از دوش آن جامعه بر‌نمی‌دارد. هیچ جامعه‌ای را نمی‌بینیم که صرفاً به تعداد افراد تحصیلکرده دانشگاهی خود ببالد، بلکه آنچه باعث سرافرازی و سربلندی است دستاوردهای علمی و توسعه کشورها است. در کشور ما گرفتن مدرک برابر شده با کار کمتر و درآمد بیشتر و این آفتی مضر برای کشور است.
نوری تصریح میکند: هرچند در دنیای امروز، داشتن مدارک علمی و دانشگاهی یک نیاز اساسی است، اما کسب مهارت‌های لازم و به روز و تخصص در زمینه حرفه مورد نظر چیزی نیست که بشود آن را نادیده گرفت.
اگر جامعه در مسیر شایسته سالاری و مدرک زدایی قرار بگیرد و به جای مدرک تحصیلی، خود واقعی افراد و مهارت و تخصص آنان و به جای ظاهر، محتوای واقعیت‌ها اهمیت و اولویت پیدا کند، درنهایت جامعه مدرک‌گرا به سمت ایجاد جامعه بهینه با افراد متخصص حرکت میکند.
نرگس مشعوف، جامعه شناس هم در این باره می‌گوید: در حال حاضر روند رو به رشد متقاضیان تحصیلات در مقاطع عالی حاکی از آن است که ادامه تحصیل در بین اقشار مردم از جنبه علمی خارج شده و صرفاً به یک ژست اجتماعی تبدیل شده است. متأسفانه در جامعه ما منزلت اجتماعی و شغلی افراد کاملاً مرتبط با تحصیلات دانشگاهی است و کسی که از تخصص تجربی در رشته‌های مختلف بهره‌مند است به دلیل نداشتن مدرک دانشگاهی اعتبار کمتری پیدا میکند.
وی می‌افزاید: همچنین عدم تطابق خروجی دانشگاه‌ها با نیاز بازار کار از علل دیگر بیکاری فارغ التحصیلان و دارندگان مدارک دانشگاهی است و تنظیم خروجی دانشگاه‌ها با نیاز بازار کار یکی از راهکارها برای پیشگیری از بیکاری فارغ التحصیلان و رشد مدرک‌گرایی در کشور است. به گفته وی، رسانه‌ها و مطبوعات نقش مهمی در فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی عمومی به منظور کنترل معضل مدرک‌گرایی در بین افراد جامعه دارند.
دکتر نوری نیز می‌افزاید: در حال حاضر نیازمند آگاه‌سازی در این خصوص هستیم، بویژه در همان دوران دبیرستان و پیش از کنکور، تا افراد براساس توانایی و علاقه، رشته تحصیلی خود را انتخاب کنند. همین امر زمینه‌ای میشود که دانشجو با هدف وارد دانشگاه شود و برای آینده خود برنامه داشته باشد.
به گفته وی، بسیاری یک ساعت سابقه کاری مرتبط با رشته تحصیلی خود ندارند در حالی که دانشجوی دکترا و فقط به دنبال مدرک هستند. حالا این دانشجو چطور میتواند در توسعه کشور مفید باشد؟ این جامعه شناس معتقد است باید در کشور به گونه‌ای فرهنگ‌سازی شود که مدرک‌گرایی به تخصص‌گرایی تغییر کند تا شایسته سالاری جای مدرک سالاری را بگیرد.
محی‌الدین بهرام محمدیان، معاون پژوهشی وزیرآموزش و پرورش اما می‌گوید: مسأله و مشکل فرهنگ مدرک‌گرایی دارای ریشه‌های خارج از آموزش و پرورش است که به این حوزه نیز لطمه زده است. مدرک‌گرایی از معضلات گذشته و فعلی جامعه ما است و از دلایل آن، وجهه اجتماعی بالاتر آموزش‌های مبتنی بر مدرک به جای آموزش‌های منتهی بر مهارت و شغل است و در این زمینه سیاست‌های جذب دانشجو و کنکور نیز تأثیر زیادی داشته است.
وی برخلاف برخی دیگر از کارشناسان عقیده دارد اگرچه در حال حاضر توجه صرف به داشتن مدرک تحصیلی کم رنگ‌تر شده، اما هنوز هم داشتن مدرک تحصیلی بالاتر اعتبار اجتماعی بالاتری برای فرد به دنبال دارد. مدرک‌گرایی در نظام آموزش عالی بیش از آموزش و پرورش رایج است. نظام آموزش و پرورش براساس اهداف و اصول تدوین و تصویب شده برای پایه‌های مختلف تحصیلی توسط شورای عالی آموزش و پرورش شکل گرفته است.
به این معنا که اصول و اهداف تعلیم و تربیت با توجه به ماهیت دروس مختلف در دوره‌های مختلف پیگیری میشود. علاوه بر دروس، نقش معلمان، برنامه‌های فوق برنامه و هماهنگی بین خانه و مدرسه هم نقش بسزایی در نظام تعلیم و تربیت دارد.
کارشناسان علل مختلفی را برای حل معضل مدرک‌گرایی عنوان می‌کنند و راه‌حل‌هایی نیز برای آن بیان می‌کنند از جمله تغییر نگرش جامعه و نقش رسانه‌ها، اما شاید آنچه بیش از همه میتواند در رفع معضل مدرک‌گرایی تأثیر‌گذار باشد تغییر قوانین در سنجش و گزینش افراد براساس شایستگی و توانایی آنها باشد، نه صرفاً مدرک دانشگاهی. همچنین، بازگرداندن نقش تحصیلات عالی به جایگاه اصلی خود به این معنا که داشتن تحصیلات عالی به معنای داشتن تخصص باشد نه مدرک. این نیز ممکن نمی‌شود مگر با تغییر نگرش مدیران، قانونگذاران و سیاستگذاران علم در ایران.
با توجه به مطالب بالا و تب مدرک گرایی در کشور است که در اخبار و نشریات مطالبی در خصوص موسسات جعلی تحت عناوین اعطای مدرک تا حد دکترا با پرداخت پول در مدت بسیار کوتاه دیده میشود.یکی از این موارد،موسسه ایی است در سلماس که اخیرا ادعای اعطای مدرک دکترا در سه ماه با پرداخت 8 میلیون تومان کرده است.
یک دانشگاه غیر انتفاعی در سلماس اقدام به پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد و دکتر را با مدرک دیپلم میکند.طبق مسولین این دانشگاه! هر دانشجویی با پرداخت 8 میلیون تومان میتواند در خردادماه 94 در مدت سه ماه کارشناسی دریافت کند.طبق اظهارات مسئولین این موسسه هر شخصی با پرداخت هر ترم 2 میلیون تومان در مقطع کارشناسی ارشد تحصیل کند.که براساس خبر واصله متاسفانه برخی از فرهنگیاننیز در این موسسه اکنون مشغول تحصیلند.
