تابناک رضوی: در نظام جمهوری اسلامی صدا وسیما که در حکم یک دانشگاه عمومی است وظایفی از قبیل تعمیق وارتقای معرفت دینی، اخلاق فاضله ورفتارخالصانه آحاد جامعه باحفظ و اعتلای هویت وفرهنگ ایران اسلامی واز سویی دیگر رسالت ابلاغ پیام جان فزاو بیدار کننده انقلاب اسلامی برای جهان تشنه عدالت و معنویت را برعهده دارد که این وظایف بر گرفته از وظایف ذاتی یک رسانه اسلامی بر محور قانون اساسی، فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی ،مراجع عظلام تقلید ،اسناد بالا دستی ،مانند سند چشم انداز،افق رسانه، واقتضائات روز است که رسانه سعی می کند از طریق انجام پژوهش های مختلف در قالب پیمایشی،اسنادی –کتابخانه ،تحلیل محتوی وشیوهای دیگر مانند برگزاری جلسات افق رسانه ،جلسات درون معاونتی ،درون شبکه ای و درون گروهی و حتی در سطح عوامل یک برنامه وظایف محوله را به نحو احسن از راس هرم تا سازندگان وارائه کنندگان برنامه ها نهادینه کند تا از این طریق برنامه در خور شان و نیاز ومصلحت مخاطب ایرانی اسلامی ارائه دهد.
آنچه مسلم است علاوه برنقش ذاتی که همه رسانه ها دیداری وشنیداری در عرصه جهان در راستای رسالت واهداف موسسان خود دارند، که رسانه ملی نیزاز این قاعده مستثنی نمی باشد علاوه بر اینها یک رسالت مهم نیز بر عهده صدا وسیما ست وآنهم حرکت بر محور رسانه طراز اسلام که ممکن است در دنیای اسلام که جمعیتی بالغ بر یک ونیم میلیارد را شامل می شود البته ممکن است بسیاری از رسانه های کشورهای اسلامی مدعی با شند که در طراز رسانه اسلام حرکت می کنند که البته به حرف آسان خواهد بود.لذا لازم است که مشخص شود وظایف یک رسانه در کشور اسلامی مانند ایران چیست،اگر یک رسانه مدعی طراز اسلامی است باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟نقش مخاطبان در این رسانه چگونه است؟چه محتوایی برای مخاطب باید تهیه شود،در اطلاع رسانی وبیان خبر باید چه الزاماتی رعایت شود.
لذا ضرورت دارد برای پاسخ دان به سوالات فوق ومشخص کردن معیار های رسانه طراز اسلام پژوهشی صورت گیرد تا مشخص شود که آیا رسانه ملی توانسته است بر مدار معیارهای یک رسانه طراز اسلامی حرکت کنند یا لاقل خود را به این معیار ها دنزدیک کند.
هدف این پژوهش این است که وظایف ،ویژگی ها،محتوا ونحوه اطلاع رسانی در یک رسانه طراز اسلام را مشخص کند که در این راستا به بررسی آرا واندیشه های آیت الله جوادی آملی به عنوان یکی از برجسته ترین مفسران قرن اخیر وحال حاضر می پردازد
،اما اینکه آیا رسانه ملی توانسته است در حد انتظارات ووظایف محوله حرکت کند ،یا به زبانی دیگر آیا رسانه ملی در سطح یک رسانه طراز اسلامی است سوالاتی است که در این مجال فر صت پاسخ گویی آن نیست ،اما در کوتاه کلام اینکه ویژگی و وظایف رسانه ملی چیست؟اگر رسانه ملی بخواهد بر مدار یک رسانه طراز اسلامی حرکت کند و بر این اساس برای مخاطب خود محتوا تولیدکند باید چه ویژگی هایی داشته باشد سوالاتی است که از دیدگاه آیت الله جوادی آملی به عنوان یک مفسر برجسته قرانی در صدد پاسخ به آن دراین پژوهش هستیم.
وظایف رسانه طراز اسلام
رسالت صداوسيما
• صداوسيما بايد محصول كار حوزه و دانشگاه را منتقل كند.
• بخش وسيعي از رسالت صداوسيما حمل و نقل معارف است.
• وظيفه اصلي حوزه و دانشگاه نوآوري است كه اين نوآوري را صداوسيما بايد پياده كند كه بشود خطاب تكويني كه مخاطب فرع چنين خطابي است وگرنه مي شود يك رسانه مصرفي.
توجه به ظرفيت مخاطبان
• صداوسيما بايد اندازه فهم مردم حرف بزند.
• خداي سبحان دو خطاب دارد. يك خطاب مردمي، كه احكام فقهي،حقوقي و احكام ديگر را به جامعه ياد مي دهد.اينها را طرزي مي گويد كه مردم مي فهمند. خطاب دوم خطاب تكويني است مخاطب فرع بر اوست نه او فرع بر مخاطب او مخاطب آفرين است.او هستي بخش است. فهم آفرين است، يك خطابي است كه مخاطب را خلق مي كند. اين مي شود احياء،اين مي شود نوآوري، اين مي شود ابتكار،اين مي شود پديدآورنده جامعه نو و برين، اين كار خداست.
توليد عطش
• هم به رهروان فكري گفتند دو تا راه داريم هم به رهبران فكري، هم به رهروان فكري، گفتند تنها دنبال راه نرو يك تشنگي صادق هم پيدا كن كه خودت چشمه خودت بشوي هم به رهبران فكري گفته¬اند همش آب تقسيم نكنيد يك قدري هم عطش توليد كنيد. يك قدري هم تشنگي توليد كنيد.
توليد عطش صادق
• حوزه بايد سفر كند تا خودش بشود تشنه،تا تكاثر را به كوثر تبديل كند. حوزه و دانشگاه بايد سفر كند تا از عطش عادي به عطش صادق دربيايد، از تكاثر برهد به تكاثر برسد،توليد كند. بعد محصول سي چله ساله اش را به صداوسيما بدهد تا جامعه را متحول بكند، غرض آن است كه ورزش چيز بسيار خوبي است اما الان به صورت عطش كاذب دارد درمي آيد بخشي از سريال ها و فيلمها هم به شرح ايضاً.
• ما موظفيم خودمان عطش صادق داشته باشيم، بفهميم محبوب ما كيست،مطلوب ما كيست،از كجا آمده ايم به كجا داريم مي رويم؟ تا وقتي بجوشد آبت از بالا و پست،آن وقت مي شود مستقل.
• پس رهروان فكري بايد مصداق «آب كم جو تشنگي آور بدست»،بشنوند «رهبران فكري» آب كم توزيع كنند، عطش توزيع كنند. اين راديو معارف به لطف الهي راه افتاد تا عطش توزيع كند تا مردم را تشنه كند. وقتي مردم تشنه شدند، كار راديو معارف غبارروبي است واگر غبار روبي كردند زنگ زدايي كردند دل خيلي از مطالب را درك مي كند.
• وظيفه مردم آن است كه كمتر آب بجويند به دنبال عطش بروند وظيفه رهبران آن است كه كمتر آب توزيع كنند عطش توليد كنند.
•
پاسخ به عطش
• رسانه ملي بايد به تشنگاني كه عطششان صادق است پاسخ مثبت دهد
رهيدن از عطش كاذب
• ما بايد به اين سمت برويم كه «جعلني مباركاً....» شويم و ما مي¬توانيم از تكاثر از اين بازيهايي كه شما مي¬بينيد كه اين سالهاي اخير كم نبود از اين بازيها برهيم و به آن كوثر برسيم.
حضرت¬آيت الله¬جوادي¬آملي در ديدار معاون وقت صدا و مديران راديو معارف¬ در آذر ماه سال 1385به نکات کلیدی مهمی درباره وظایف صدا وسیما اشاره کردند:
• هنر صداوسيما در اين است كه درخت بكارد و به ميل خود از اين درخت ميوه توليد كند.
• ما بايد بدانيم كه چگونه معقول را محسوس كنيم
• بسياري از فيلمها و سريالهاي ما امروز تخيل را تبديل به محسوس مي¬كند نه معقول را
• ورزش و سينما هر دو نشات گرفته از خيال هستند
• اگر رسانه مي خواهد تاثير گذار شود بايد اول تطهير شود تا بتواند به طور مفيد اثرگذار شود.
• براي تبديل كردن معقول به محسوس نيازمند به چشم انداز بيست ساله هستيم
• يكي از راه هاي تبديل كردن معقول به محسوس تاسيس دانشكده هاي مخصوص براي رسانه ملي هستيم.
حضرت¬آيت¬الله¬ جوادي¬آملي در ديدار معاون وقت صدا و مديران راديو معارف در اسفند 1387 به بخشی از رسالت صدا وسیما اشاره کردندکه عبارتند از:
آرامش دادن
• مردم را ساكت كردن هنر نيست بلكه ساكن كردن و آرامش دادن مهم است.
• شما بايد به سمتي حركت كنيد كه جامعه با آرامش اداره شود در اين صورت است كه مي¬توانيم ملتي داناي عقل¬گرا داشته باشيم.
• رسانه بايد به سمتي حركت كند كه مردم را عاقل و دانا كند.
• ما موظف هستيم به عدل نه اعتدال و تعادل، در عدل هر چيزي جاي خودش قرار مي گيرد اما در اعتدال و تعادل هر چه مردم مي خواهند همان است ما بايد برابر انتظار آنها سخن بگوييم.
• ما بايد فرهنگمان از رذالت اعتدال نجات پيدا كند به سوي فضيلت عدالت حركت كند.
پرهیز از رفتار تاجر مابانه
• رسانه اگر براساس عرضه و تقاضا حركت كند مشكل خواهد داشت وقتي هر چه مردم مي¬خواهند ما پخش كنيم اين مي¬شود تاجر مابانه بايد چيزي پخش كنيم كه خدا و پيامبر مي¬خواهند.
• ما كشور را تاجر گونه اداره مي كنيم و اگر رسانه ملي اينگونه بينديشد اعتدال دارد نه عدل
رسانه‌ها برای برقراری عدل تلاش کنند و نه اعتدال
*ما موظف به اجرای عدل هستیم نه اعتدال، زیرا اعتدال فقط معنایش آن است که ببینیم دیگران چه می خواهند نه آنکه عدالت چه اقتضایی دارد. بنابراین رسانه ها باید برای برقراری عدل در جامعه تلاش کنند نه آنکه به ایجاد اعتدال روی آورند.
*فرق اساسی عدل و اعتدال آن است که در عدل هرچیزی در جای خود قرار می گیرد پس نقصی ندارد؛ ولی در اعتدال و تعادل با توجه به عرضه و تقاضا کارها صورت می گیرد، و برابر خواست مردم سخن گفته و برنامه تولید می‌شود.
رسانه حقیقی و محققانه، خداترس است
ایت الله جوادی آملی با بیان این مطلب که «رسانه حقیقی و محققانه، خداترس است» معتقد است حقیقت دوستی و علاقه به خبر صادق در نهاد و فطرت ما نهادینه شده است لذا فطرت ما به سوی رسانه‌هایی گرایش دارد که حقیقت را بیان کنند.
حل مشکلات جامعه از وظایف رسانه است
آیت‌الله عبدالله جوادی آملی در 30 مهر سال 1393 در مراسم افتتاحیه استودیوهای رادیو و تلویزیونی بنیاد اسرا و آغاز پخش زنده دروس آیت‌الله جوادی آملی که در بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسرا برگزار شد گفت: رسانه‌ها باید در مسیری گام بردارند که مشکل جامعه را حل کنند و این به معنای انجام رسالت رسانه‌ها است و در این مسیر باید عالمانه رفتار کنند.
آیت‌الله جوادی آملی با اشاره به اینکه برنامه‌های تلویزیونی باید در مسیر بیان و حل مشکلات باشد، گفت: زمانی‌که فیلم‌ها و نوشته‌ها در مسیر بیان و حل مشکلات گام برداشت می‌توان گفت به رسالت خود عمل کرده است.
احمد عارفخانی_ پژوهشگر و نویسنده
