خراسان شمالی استانی است که مکان های مذهبی متعددی را در خود جا داده است که از جمله آن ها می توان به مقبره امام زادگان از جمله امام زاده سید عباس(ع) اشاره کرد. این استان همچنین مراسم و آیین های مذهبی خاصی نظیر نخل‌گردانی را دارد که به عقیده کارشناسان اگر به درستی معرفی شوند، هرسال می توانند گردشگران بسیاری را به خود جذب کنند. اما در این رابطه چه اقداماتی انجام شده است؟
گروه گزارش
جاذبه های مذهبی، زیارتگاه ها و اماکن مقدس هر ساله تعداد زیادی از
گردشگران را به سوی خود جذب می کنند، تأسیسات اقامتی و پذیرایی این نوع از
گردشگری مانند مسافرخانه ها و زائرسراها با توجه به بافت اجتماعی، فرهنگی و
عقیدتی گردشگران و جامعه میزبان دارای ویژگی های خاص خود است که در هر
کشوری از تنوع بسیار بالایی برخوردار است و نکته قابل توجه در این زمینه،
این است که گردشگری مذهبی تنها شکل از اشکال گردشگری است که بر موانع آب و
هوایی غلبه می کند. در یک تقسیم بندی کلی، جاذبه های مذهبی را می توان به
مواردی همچون مساجد، بنای امام زاده ها و بقعه ها، آرامگاه ها و قبور، تکیه
ها و حسینیه های قدیمی تقسیم کرد که هریک از این جاذبه های مذهبی می تواند
دارای بعد محلی، منطقه ای، فرا منطقه ای، ملی و بین المللی باشد.
در یک تعریف کلی می توان گردشگری مذهبی را گونه ای از گردشگری دانست که
شرکت کنندگان در آن دارای انگیزه های مذهبی هستند که از اماکن مقدس
نظیرمساجد، مقبره های امام زاده ها و نظایر آن ها بازدید می کنند.
خراسان شمالی هم استانی است که مکان های مذهبی متعددی را در خود جا داده
است که از جمله آن ها می توان به مقبره امام زادگان از جمله امام زاده سید
عباس(ع) اشاره کرد. این استان همچنین آتشکده، مراسم و آیین های مذهبی خاصی
نظیر نخل‌گردانی دارد که به عقیده کارشناسان اگر به درستی معرفی شوند هرسال
می توانند گردشگران بسیاری را به خود جذب کنند.
گردشگری رایج
یک کارشناس گردشگری می گوید: گردشگری مذهبی یکی از رایج ترین اشکال
گردشگری در سراسر جهان است که سابقه آن به قرون و اعصار گذشته مربوط می شود
و به طور کلی شامل سفرها و بازدیدهایی می شود که اصلی ترین هدف آن ها
تجربه مذهبی است .
«نباتی» می افزاید: سفرهای مذهبی نیز همچون سایر سفرها دارای ویژگی هایی
هستند به عنوان مثال، گردشگری مذهبی دارای اثرات منفی زیست محیطی، فرهنگی-
اجتماعی کمتری نسبت به سایر گونه های گردشگری است که شاید بخشی از این
ویژگی به دلیل آموزه های مکاتب، ادیان و مذاهب زائران باشد و این که اغلب
زائران افرادی آرام، اهل صلح و مطیع قانون هستند.
وی فصلی بودن سفرهای مذهبی و این که بسیاری از این گونه سفرها تنها در
فصل های خاصی صورت می گیرد یکی دیگر از ویژگی های گردشگری مذهبی ذکر و
بیان می کند: افرادی که دست به این گونه سفرها می زنند به دلیل این که
بیشتر در جست و جوی معنویات هستند، اکثراً به دنبال سادگی هستند.
به عقیده وی، تمامی افراد از هر طبقه اجتماعی می توانند به این گونه
سفرها بروند. به عبارت دیگر این گونه سفرها مختص به طبقه خاصی از اجتماع
نیست. تا جایی که در بسیاری از کشورهای در حال توسعه که گردشگری در مراحل
ابتدایی خود به سر می برد، برای بسیاری از طبقات اجتماعی، گردشگری مذهبی
تنها فرصت سفر به شمار می آید.
وی ادامه می دهد: همچنین این وضعیت در جوامع متوسط و میانی که طبقات
متوسط آن از نظر مالی و از نظر اجتماعی توانایی سفرهای طولانی را ندارند
بیشتر به چشم می خورد و وقت آزاد آن ها اکثراً به وسیله بازدید از اماکن
مذهبی و زیارتی پر می شود.
این کارشناس بیان می کند: بیشتر سفرهای مذهبی و زیارتی به صورت گروهی و
جمعی و به شکل سازماندهی شده صورت می گیرد و مراکز مذهبی و زیارتی مکان
هایی را برای دیدار و ارتباط مردم از فرهنگ ها و مناطق مختلف فراهم می
کنند.
به گفته «وی» تولید و فروش صنایع دستی قدیمی، طرح ها و تولیدات باستانی
مناطق مختلف در مراکز مذهبی و زیارتی یکی دیگر از ویژگی های گردشگری مذهبی
است که به معرفی صنایع دستی می‌پردازد و با درآمدزایی به استان های هدف سفر
کمک بسیاری می کند.
وی بیان می کند: گردشگری مذهبی دارای جنبه های سیاسی نیز هست به طوری که
بسیاری از اماکن مذهبی متعاقباً اماکن ملی نیز به شمار می آیند و بسیاری
از اماکن مذهبی برای برپایی جشن ها و آیین های ملی مورد استفاده قرار می
گیرند.
توسعه روستاها با توسعه گردشگری
یک کارشناس دیگر می گوید: روستاها، واحدهای همگن اجتماعی، اقتصادی و
طبیعی هستند که فعالیت شان عمدتاً در بخش کشاورزی است، درحالی‌که در
بخش‌های دیگر از جمله گردشگری نیز امکان اشتغال و فعالیت آن‌ها وجود دارد.
گردشگری در چارچوب طرح‌های آزمایشی، یکی از ابزارها و مؤلفه‌های مهم توسعه
و محرومیت‌زدایی به شمار می‌رود که موجب اشتغال‌زایی و درآمدزایی می‌شود و
از مهم‌ترین عوامل عمران ناحیه‌ای است.
به عقیده «خوشرفتار»، استفاده بهینه از توان‌های گردشگری روستایی،
راهبرد مکمل توسعه روستایی در ابعاد گوناگون اقتصادی، اجتماعی و زیست
محیطی است. جاذبه‌های توریستی روستاها متکثر و فراوان هستند که یکی از
آن‌ها جاذبه‌های فرهنگی و مذهبی است مانند مقبره های امام‌زاده‌ها،
بقعه‌های زیارتی و مساجد.در خراسان شمالی اماکن مقدس و بقاع متبرکه بسیاری
وجود دارند که برخی از آن‌ها در نقاط روستایی واقع شده‌اند و مورد احترام
ساکنان هستند. این اماکن به مثابه کانون‌های زیارتی، در سطح محلی و
ناحیه‌ای گردشگر(زائر)می‌پذیرند و در نتیجه به کمک این اماکن و با
برنامه‌ریزی، سرمایه‌گذاری و ایجاد زیرساخت‌های لازم می‌توان باعث توسعه
روستاها شد.
تجهیز آرامگاه های امامزادگان
در این رابطه، مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان شمالی می گوید: تجهیز
آرامگاه های امامزادگان به امکانات رفاهی، اقدامی است که این اداره کل
انجام داده است تا بتواند مسافران و زائران عبوری مشهد مقدس را در استان
ماندگار کند و هم با حضور مسافران و زائران در آرامگاه های امامزادگان
استان، بحث گردشگری اسلامی هم پوشش داده شود.
حجت الاسلام «سیدنژاد» می افزاید: در همین رابطه، چند سالی است که اوقاف
موضوع میقات الرضا(ع) را پیگیری می کند و طبق آن قرار شده است تا این طرح
در 4 استان منتهی به خراسان رضوی، یعنی استان های خراسان شمالی و جنوبی،
سیستان و گلستان و البته خود خراسان رضوی اجرا شود و مقرر شده است تا
آرامگاه های امام زادگانی که در مسیر مشهد و فاصله 2 کیلومتری تا جاده واقع
هستند، به خدمات رفاهی مجهز شوند تا به ویژه در ایام زائر پذیر مانند عید و
تابستان، مسافران و زائران بتوانند از خدمات این آرامگاه ها استفاده کنند.
وی خاطرنشان می کند: در کنار انجام اقدامات رفاهی برای زائران، اقدامات
فرهنگی هم در آرامگاه های امامزادگان حاشیه جاده ها انجام شده است که از
جمله آن ها می توان به ایجاد خیمه های معرفت اشاره کرد که از کارشناس های
مذهبی و دینی استفاده کرده ایم که به سوالات شرعی و اعتقادی پاسخ دهند.
مشاوران کودک هم در این جا ها مستقر هستند تا زائران چند ساعتی که در
آرامگاه های امام زاده ها مستقر هستند و استراحت می کنند، بتوانند خودشان و
فرزندانشان از این مباحث فرهنگی استفاده کنند. وی اظهارمی دارد: البته
ناگفته نماند که این کار نیاز به کمک همه دستگاه ها دارد و نیاز داریم که
استانداری و سازمان برنامه و بودجه بیشتر به این اداره کل توجه کنند تا
بتوانیم اعتبار بیشتری را جذب کنیم و در نتیجه بتوانیم امکانات رفاهی را
برای زائران فراهم کنیم و با این کار بتوانیم توریست های مذهبی را بیشتر در
خراسان شمالی نگهداری کنیم که وقت بیشتری را در این استان بگذرانند.مدیرکل
اوقاف و امور خیریه می گوید: البته در رابطه با آیین ها و رسوم مذهبی
اوقاف خیلی ورود پیدا نکرده است چون بیشتر در حوزه وظایف میراث فرهنگی است.
«سیدنژاد» خاطرنشان می کند: اما امسال برای ایام تعطیلات بروشورهایی را
در قالب نقشه هایی آماده می کنیم که در آن ها امام زادگان شاخص و برخی
مراسم و آیین های سنتی را که در ایام سال داریم، نوشته و مشخص می شود که
مردم بتوانند از آن ها استفاده کنند. معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث
فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی هم می گوید: در خراسان شمالی
آیین‌های مذهبی مختلفی برگزار می شود اما این معاونت فقط در رابطه با به
ثبت رساندن آن ها اقدام می کند و این کار را نیز برای برخی میراث معنوی
انجام داده ایم.«وحدتی» می افزاید: بقیه امور مربوط به تبلیغ و جذب گردشگر
به معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مربوط می
شود./روزنامه خراسان شمالی