تحقیقات متعدد اثبات کرده که روحیه شکرگزاری می تواند با ایجاد نگرش مثبت به خود، جامعه و آینده تأثیرات به سزایی درکاهش آسیب های روانی به ویژه افسردگی و اضطراب داشته باشد.
به گزارش تابناک رضوی،به نقل از صاحب نیوز،شکرگزاری یک ویژگی انسانی جهان شمول است که به طرق مختلف به وسیله اکثر مردم جهان، ازهمه فرهنگ ها انجام می پذیرد و همه فرهنگ ها موافقند که شکرگزاری بخشی از ماهیت اساسی انسان است. درواقع شکرگزاری یک واکنش هیجانی طبیعی و یک گرایش جهانی نسبت به پاسخ مثبت دادن به خیرخواهی و نیکوکاری دیگران یا حداقل پاسخ ندادن خوبی با بدی است.
درسال های اخیر محققان شکرگزاری (قدردانی) را از چشم اندازهای مذهبی، جامعه شناسی و روان شناسی مورد مطالعه وسیع قرارداده و به نتایج جالب توجهی دست یافته اند. دراین نوشتار، با بررسی اجمالی تأثیرات شکرگزاری بر بهزیستی و سلامت روانی افراد، به ارائه الگوی شکرگزاری در سیره امام رضا(ع) پرداخته شده است تا درکنار آشنایی بیشتر با فرهنگ شکرگزاری درسیره رضوی و بهره گیری از مفاهیم وآموزه های والای آن، درمسیر تحقق جامعه ای سالم تر گام برداریم.
آثار شکرگزاری بر بهزیستی وسلامتی
یافته ها در حوزه روان شناسی نشان می دهد که شکرگزاری برخلاف آنچه ممکن است درابتدا به نظر برسد فقط یک مقوله مذهبی (تشکر ازخداوند) یا اخلاقی ( قدردانی از لطف دیگران) نیست و تأثیرات قابل توجهی بر سلامت و بهزیستی جسمی، روانی واجتماعی افراد نیز دارد. شکرگزاری به ویژه درحوزه روان شناسی مثبت وبه عنوان یکی از مؤلفه های تشکیل دهنده فضیلت تعالی مورد توجه خاص قرارگرفته است. دراصطلاح روان شناسی مثبت قدردانی یا شکرگزاری اشاره به هرنوع پاسخ مثبتی دارد که درقبال نیکی وخیر دریافت شده از دیگری- اعم از خداوند یا انسان های دیگر- داده می شود. تحقیقات بالینی نشان داده که تمرین های منظم شکرگزاری می تواند تأثیرات مثبت قابل توجه و پایداری بر زندگی شخص داشته باشد. برای مثال، محققان نشان داده اند که شرکت در برنامه های منظم شکرگزاری درقالب یادآوری نعمت ها و الطاف خداوند یا دیگران و سپس ابراز قدردانی کلامی یا عملی، باتأثیرات مثبتی بر سلامت جسمی و روانی افراد شرکت کننده ، همچون کاهش فشارخون، بهبود عملکرد سیستم ایمنی، کاهش سطح افسردگی واضطراب، بهبود کیفیت خواب، کاهش احساس درد دربیماری های مزمن، کاهش خطر سوء مصرف مواد و الکل و افزایش سطح شادمانی ورضایت اززندگی ارتباط دارد. نکته قابل توجه اینجاست که این ابراز قدردانی چه به منظور سپاسگزاری از نعمات و موهبتهای خداوند باشد و چه تشکر از لطف و مهربانی دیگران، نتایج مشابهی به همراه داشته است . تحقیقات دیگری نشان داده اند که شکرگزاری با افزایش سطح فعالیت هیپوتالاموس یعنی بخشی ازمغز که تأثیر زیادی بر تنظیم استرس دارد وهمچنین تأثیرگذاری بر سطح انتقال دهنده های عصبی ایجاد کننده احساس خوب درمغز رابطه مستقیمی دارد. برهمین اساس امروزه برگزاری مراسم و تمرین های منظم شکرگزاری فردی وگروهی برای بسیاری ازبیماران درمراکز درمانی نقاط مختلف جهان مورد توجه قرارگرفته تا بیماران بتوانند از نتایج فوق العاده آن بر بهزیستی و سلامت جسمی وروانی خود بهره مند گردد.
شکرگزاری در فرهنگ اسلام
دین مبین اسلام، ازهمان آغاز پیدایش تأکید ویژه ای بر شکرگزاری داشته و همواره پیروان خود را به قدرشناسی دربرابر نعمتهای خداوند فرمان داده است. درفرهنگ اسلام، شکر گذاری عبارت است از شناخت نعمت منعم و شادمانی وسرور نسبت به آن؛ و این حق شناسی و سپاسگزاری نسبت به خداوند ازعناصر اساسی تنظیم کننده رابطه انسان با خداوند درنظرگرفته شده که ریشه اصلی آن درادراک نعمت ها و برکات الهی و اعتراف قلبی نسبت به آنها است. قرآن کریم بندگان صالح خداوند را با واژه شکر توصیف می کند[۱] و ازجمله اهداف شیطان را تلاش برای ممانعت از سپاسگزاری انسان ازنعمت های الهی بیان نموده است؛ آنجا که شیطان درمقابل پروردگار اظهار می کند که « بندگان تورابه گونه ای گمراه می کنم که بیشتر آنان راشکرگزار نیابی»[۲] . تعالیم اسلام به ما می آموزد که خداوند بخشنده ، پربرکت ،مهربان ، حمایتگر و بی نهایت خیرخواه و فیض بخش است؛ درحالی که نفس انسان به دنبال ثابت کردن ضد آن است، یعنی باور به اینکه خدایی نیست و جهان جایگاهی مملو از وحشت و تنهایی است. بنابراین درمنطق اسلام، انجام دادن فعالانه و هوشیارانه شکرگزاری ازیک طرف بوسیله تأیید کردن وجود یک الگوی خیر ونیکی درآفرینش ، فراوانی ونعمت بیشتر را جذب می کند، چنانچه امیرالمؤمنین (ع) فرموده اند: «شکر نعمت، نعمتت افزون کند.» [۳] و ازطرف دیگر نوعی جهاد با نفس نیز به حساب می آید؛ چرا که فرد از سطح منیت ها و فقط خود را دیدن فراتر رفته و ملزم به تأیید و تصدیق نیکی ها و الطاف خداوند و ابراز کرنش و ادب دربرابر خالق خود می شود. سیره کلامی و عملی پیشوایان دینی ما مملو از صحنه هایی است که ضرورت شکرگزاری دربرابر خالق یگانه را دربرابر دیدگان ما به تصویر می کشد. پیامبر گرامی اسلام (ص) شکرگزاری را نیمی ازایمان توصیف کرده اند[۴] وامام جعفر صادق (ع) ثواب شکرگزاری فرد سالم را با ثواب صبر و شکیبایی شخص گرفتار برابر دانسته اند [۵]. امیرالمؤمنین (ع) شکرگزاری را شرط انسانیت دانسته و فرموده اند: «کسی که نعمت‌ها را سپاسگزاری نمی‌کند باید او را همدوش و در ردیف حیوانات به حساب آورد!» [۶]. امام سجاد (ع) نیز شکرگزاری راباسلامتی مرتبط دانسته و فرموده اند: « پروردگارا برمحمد وآل پاکش درود فرست و سلامت دل های مارا درذکر عظمتت و آسایش تن وصحت بدن مارا به شکر نعمت و سپاسگزاری خود بدار » [۷] .
فرهنگ شکرگزاری درسیره رضوی
در سیره امام رضا(ع) آموزه های فراوانی درباب ضرورت شکرگزاری و قدردانی از نعمت ها وجود دارد، به طوری که با بررسی سیره امام رضا(ع) می توان به الگوی جامعی درمورد شکرگزاری دست یافت.
[۱]سوره اسرا : ۳
[۲] سوره الاعراف: ۱۷
[۳] بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۴۴
[۴] تحف‌العقول، ص ۴۷
[۵] تحف‌العقول، ص ۳۸۲
[۶] فهرست غرر،ص ۸۰
[۷] صحیفه سجادیه، دعای۵
نویسنده : مرضیه شریفی
